Bijenkoninginnen brengen veel genuanceerdere informatie over via hun feromonen dan tot nu toe werd aangenomen. Koninginnen manipuleren de werkbijen niet om voor ze te werken, maar ze geven hen juist eerlijke informatie over hun voortplantingsgedrag om de werkers aan zich te binden. Dat blijkt uit onderzoek van wetenschappers van de Penn State University, de North Carolina State University en de Tel Aviv University.
Bron: Flickr / Todd Huffman
Tijdens het onderzoek is gekeken naar het effect van koninginnen-feromonen. Daarbij krijgt één koningin een grote hoeveelheid zaad ingespoten en een ander een kleine hoeveelheid, waarmee de hoge of lage seksuele activiteit van de koningin wordt nagebootst. Om het effect te kunnen controleren worden tevens twee koninginnen geïnjecteerd met een hoge en een lage dosis zoutoplossing. De onderzoekers verwijderden daarna bij elke koningin twee klieren die voor de productie van feromonen zorgen en dus een specifieke ‘chemische boodschap’ bevatten.
Werkers worden vervolgens blootgesteld aan de verschillende feromonenextracten om te kijken waartoe ze zich voelen aangetrokken. Oftewel, welke koningin de voorkeur geniet. Uit de test blijkt dat werkbijen de voorkeur geven aan de feromoonextracten van de koninginnen die zijn geïnsemineerd met zaad in plaats van de zoutoplossing. Ook wordt de hogere hoeveelheid zaad geprefereerd boven de lagere hoeveelheid. ‘De bijenkoninginnen laten via hun feromonen openlijk weten wat hun voortplantingscapaciteit is. Ze ‘vertellen’ de werkers dat ze koningin zijn, of ze wel of niet gepaard hebben en voor hoeveel nageslacht ze hebben gezorgd’, zegt entomoloog Christina Grozinger van de Penn State University.
‘Wat mensen allang vergeten zijn, staat nog geschreven in bomen’
Met haar boomboor onderzoekt Valerie Trouet woudreuzen en reconstrueert ze wat die allemaal hebben meegemaakt.
Dalende bijenpopulaties
Uit eerder onderzoek blijkt dat bijenkolonies met een meer promiscue koningin genetisch diverser zijn en daarom ook gezonder, productiever en minder kans hebben om uit elkaar te vallen. ‘We weten dat werkers hun koningin vervangen wanneer het niet goed gaat met de kolonie. Dus als werkers in staat zijn om een koningin te detecteren die niet voor voldoende nageslacht zorgt, kunnen ze deze gemakkelijk vervangen’, zegt Elina Niño, eveneens van Penn State University. ‘Dat kan verklaren waarom imkers steeds vaker dode koninginnen vinden.’
Als vervolgstap willen de onderzoekers gaan kijken wat het effect van virussen, pesticiden en slechte voeding is op de feromonen van een bijenkoningin. Zo willen ze erachter komen of de koningin ook informatie over haar gezondheid doorgeeft aan de werkers, waarop de werkbijen weer hun keuze voor de koningin baseren. ‘Als dit het geval is, kunnen we hier op inspelen door genetisch gemanipuleerde koninginnen te ‘creëren’ die langer leven en reproductiever zijn en zo dus ook zorgen voor ziekte-resistente bijenkolonies om de daling van het aantal populaties tegen te gaan’, zegt Niño. De onderzoekers publiceerden hun resultaten in het vaktijdschrift PLoS ONE.