Een nieuw vogelgriepvaccin dat je kunt inademen maakt het mogelijk in één klap grote groepen dieren in te enten. In de toekomst komen soortgelijke methoden mogelijk ook voor mensen beschikbaar.
Nederlandse onderzoekers uit Wageningen, Utrecht en Groningen hebben dood vogelgriepvirus ingepakt in een laagje inert suiker en op die manier een vaccin gemaakt dat kan worden ingeademd. Zij testten het nieuwe middel bij kippen, schrijven zij in het vakblad Vaccine.
Vogelgriep vormt een grote bedreiging voor zowel onze gezondheid als de economie. Dat toont de huidige uitbraak van vogelgriep bij veebedrijven in Nederland en Engeland opnieuw aan. De meeste dodelijke besmettingen met vogelgriep bij mensen worden in de praktijk veroorzaakt door contact met besmette dieren. ‘Daarom is het voorkomen dat het virus de vogelpopulatie besmet een grote prioriteit’, schrijven de onderzoekers in hun artikel.
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
Grote hoeveelheden
Hun nieuwe methode maakt het voor het eerst mogelijk om grote hoeveelheden dieren tegelijkertijd in te enten tegen de ziekte. Als proof of concept, een bewijs dat hun methode meetbare resultaten oplevert, testten de onderzoekers in eerste instantie of hun vaccin effect had wanneer zij het direct toedienden aan kippen. ‘Daarbij plaatsen we een spuitkopje direct in de keel van de vogels’, zegt co-auteur en farmaceutisch technoloog Erik Frijlink van de Rijksuniversiteit Groningen. De dieren die het middel op die manier toegediend kregen, overleefden na twee vaccinaties besmetting met de dodelijke H5N1-variant van het vogelgriepvirus.
Bij een tweede proef werden meerdere dieren blootgesteld aan een nevel van het vaccin in een afgesloten kamer. Daarbij bleek het vaccin 22 procent van de dieren te beschermen, een percentage dat de onderzoekers graag verder op zouden willen krikken. ‘We weten al wat er mis is gegaan. We hebben een te lage dosering gebruikt’, zegt Frijlink. ‘We denken dat wanneer we de dosering de volgende keer tweemaal verhogen, de bescherming wel goed zal zijn.’ Toch had het vaccin ook in de lagere dosering al effect. De dieren bleken minder virus uit te scheiden en waren langer bestand tegen de gevolgen van een besmetting met H5N1.
Mensen
In de toekomst hopen de onderzoekers deze manier van toedienen ook bij mensen toe te passen. ‘We zijn al langer bezig met een project voor mensen’, zegt Frijlink. De onderzoekers hadden in samenwerking met het ministerie voor economische zaken eerst het vizier gericht op een methode om kippen te vaccineren, maar willen nu de volgende stap zetten.
‘Als je mensen op deze manier kunt vaccineren, hoef je ze niet meer te injecteren. Dat scheelt al snel 135 miljoen euro per jaar’, zegt Frijlink. ‘Deze methode is ook goed voor mensen met prikangst’, zegt Frijlink. Volgens hem leiden nog altijd een kwart van de mensen aan prikangst en laat tien procent zich daardoor zelfs tegenhouden wanneer ze een vaccinatie nodig hebben.
Bovendien toont onderzoek in muizen volgens hem aan dat vaccinatie door inademing ook nog eens beter beschermt dan via injectie. ‘Bovendien is ons poeder stabiel. We hebben na vijf jaar resultaten die laten zien dat je ons poeder bij kamertemperatuur kunt bewaren. Een griepvaccin is na 6 maanden in de koelkast nog wel houdbaar, maar na een jaar al niet meer.’ Volgens Frijlink is de methode daarom bij uitstek geschikt om voorraden aan te leggen, bijvoorbeeld om ons te wapenen tegen een toekomstige pandemie.
Omstreden
Ondanks het eerste succes van de nieuwe vaccinatiemethode betekent dat volgens Frijlink nog niet dat de methode nu ook in de praktijk zal worden toegepast bij kippen. ‘Vaccinatie is nog altijd heel omstreden, zeker onder vleeskippenhouders’, zegt hij. Boeren zijn bang dat zij het vlees van gevaccineerde kippen niet meer kunnen exporteren, en laten zich daardoor tegenhouden. Dat is een gang van zaken die Frijlink nog altijd kwalijk vindt. ‘We zouden eigenlijk gewoon algemeen moeten vaccineren, in alle landen’, zegt Frijlink. ‘Dan zouden we geen gedonder meer hebben.’
Het gaat Frijlink dan ook aan het hart dat bij een vogelgriepuitbraak, zoals die nu in Nederland en Engeland plaatsvindt, dieren moeten worden geruimd door vergassing. ‘Dat is eigenlijk schandelijk. Het zou met vaccinatie niet meer nodig zijn’, zegt hij.
Hoewel het huidige vaccin alleen getest is voor vogelgriepvariant H5N1 en niet voor het H5N8-virus dat nu de ronde doet, benadrukt Frijlink dat de nieuwe methode ook voor dat werkt. ‘Het is in dat geval hetzelfde vaccin, gemaakt met dezelfde techniek. We vermoeden op basis van ons onderzoek in muizen zelfs dat vaccinatie voor de ene variant al helpt bij bescherming tegen andere varianten.’
Lees verder: