Onderzoek van de Universiteit Antwerpen verklaart het verbleken van oranjerode kleur op schilderijen van Van Gogh.
Het begon met een klein stukje verf dat tijdens onderzoek van de curator in het Kröller-Müller Museum in Otterlo loskwam. De curator besloot daarop het witte verfdeeltje, afkomstig van het schilderij Korenvelden onder wolkenlucht van Vincent van Gogh, naar de Universiteit Antwerpen te sturen. Daar ontdekten ze hoe het oranjerode pigment rode menie vervaagt op schilderijen.
Hoe house zich ontwikkelde in Europa en de VS
De muziekstroming house sloeg in de jaren tachtig aan in Europa, maar niet in de Verenigde Staten. Cultuursocioloog Rens Wilderom ontrafelde waarom.
Eerder onderzocht het team van hoogleraar chemie Koen Janssens ook de verkleuring van geel bij Van Gogh. ‘Daarom kregen wij het witte pigment toegestuurd.’ Het monster bleef een paar jaar liggen, maar nu wordt het volop onderzocht.
Uit onderzoek blijkt nu dat het witte verfdeeltje verbleekt als het loodpigment omzet in loodsulfaat of loodcarbonaat. Dan krijgt de verf een grijze of zelfs witte kleur. Janssens en zijn team onderzochten dit proces via een nieuwe methode. Zo ontwikkelden ze een diepteprofiel van de samenstelling van het verfdeeltje zonder het open te snijden. Het kon dus intact blijven.
Blozende wangen
Volgens Janssens zal er meer onderzoek volgen. ‘We gaan nu verder onderzoeken wat het effect is van de aanwezigheid van CO2, water en koolzuur op de verkleuring. We krijgen nu al signalen dat deze factoren het proces inderdaad beïnvloeden.’
De onderzoeksgroep onderzoekt ook een andere kleurstof die Van Gogh gebruikte: eosine. ‘Deze rode stof gebruikte Van Gogh als hij transparante lagen schilderde: een blosje op iemands wangen bijvoorbeeld. Ook dit pigment is gevoelig voor ontkleuring.’
UV-licht
Janssens hoopt dat zijn onderzoek musea bewust maakt van de invloed die de omgeving op schilderijen kan hebben. ‘Ook wij namen in het verleden aan dat UV-licht de boosdoener was als het ging om de verkleuring van schilderwerken. Toen we de verkleuring van de gele verf van Van Gogh onderzochten, ontdekten we dat ook groen en blauw licht de kleur aantasten. Na dit onderzoek kunnen we dat opnieuw concluderen.’
Janssens raadt musea in ieder geval aan om schilderijen niet te veel bloot te stellen aan licht. ‘Het Van Gogh Museum heeft de lichtinval beperkt na ons eerste onderzoek naar de verkleuring van geel bij Van Gogh. Ik pleit niet voor overdreven maatregelen, maar het verminderen van de lichtintensiteit is een verstandige beslissing.’
Lees ook:
- ‘Meisje met de parel’ draagt geen parel, uit New Scientist van november 2015, op Blendle (€ 0,29)
- Verf van Van Gogh onderzocht
- Verfwetenschap in slow motion
- Haarlak en de kunst van het conserveren