De Noordpool is sinds de eeuwwisseling van bewegingsrichting veranderd en schuift nu langzaam richting West-Europa. Nu blijkt dat de wijziging in de koers van de Noordpool zowel een gevolg is van veranderingen in de verdeling van het water op aarde als van het smelten van poolijs.

Hoewel de Noordpool stil lijkt te liggen, beweegt hij langzaam in onze richting.
Hoewel de Noordpool er rustig bij lijkt te liggen, beweegt hij langzaam in onze richting.

De rotatie-as van de aarde schoof de afgelopen eeuw met zo’n 10 centimeter per jaar richting de Hudsonbaai van Canada. Daarmee verplaatste de Noordpool zich over de lengtegraad die door Toronto en Panama loopt.

De verschuiving was een gevolg van herverdeling van massa over onze aarde. Het zwaartepunt van de aarde verschoof doordat zware ijskappen in Europa, Noord-Amerika en Azië verdwenen aan het eind van de laatste ijstijd.

Wat gebeurt er als de permafrost ontdooit?
LEES OOK

Wat gebeurt er als de permafrost ontdooit?

Door de opwarming van de aarde dooit de permafrost in rap tempo. Aardwetenschapper Niek Jesse Speetjens deed onderzoek naar de gevolgen.

Sinds het jaar 2000 is de bewegingsrichting van de Noordpool drastisch veranderd. De richting is 75 graden oostwaarts gedraaid, waardoor de Noordpool nu over de meridiaan van Greenwich schuift. Eerder onderzoek suggereerde dat het verdwijnen van ijskappen op Groenland en Antarctica door klimaatverandering de verrassende wending veroorzaakte. Uit recent Amerikaans onderzoek blijkt echter dat de bewegingsrichting van de Noordpool ook beïnvloed wordt door veranderingen in de verdeling van het water op aarde.

‘We hebben voor het eerst bewijs in handen dat veranderingen in de verdeling van water over de aarde de bewegingsrichting van de aardas beïnvloeden’, zegt hoofdonderzoeker Surenda Adhikari van het Jet Pulsion Laboratory van de Nasa in Pasadena, Californië. Het Indisch subcontinent en de Kaspische zee verliezen bijvoorbeeld enorme hoeveelheden water, vertelt Adhikari. Daardoor helt de rotatie-as van de aarde oostwaarts.

Schommelen

Voor het onderzoek naar het verband tussen de verdeling van watermassa en de richting waarnaar de aardas beweegt, werden gegevens gebruikt die de Grace-satellieten van de Nasa tussen 2002 en 2015 verzamelden.

De resultaten leveren ook een nieuwe kijk op een ander raadsel waar de wetenschap al jaren mee worstelt. Het was namelijk tot voor kort nog onbekend waarom de aardas elke paar jaar heen en weer schommelt. De schommelingen van de aardas zijn ook een gevolg van de herverdeling van watermassa over onze planeet, zegt Adhikari.

‘Voor tal van toepassingen is het essentieel om precies te weten waarheen de Noordpool verschuift’, zegt Florian Seitz van de Technische Universiteit München. Voorbeelden van zulke toepassingen zijn gps-navigatiesystemen en de positionering van satellieten. Ook kunnen de resultaten nuttig zijn voor verder onderzoek naar klimaatveranderingen, zegt hij.

Al sinds 1899 zijn de beweging van de aardas precies bijgehouden. Die gegevens zouden we nu kunnen gebruiken om de veranderingen in de verdeling van het water op aarde preciezer in kaart brengen. Door daar de koers van de aardas bij in te calculeren, zouden we in de toekomst preciezere klimaatmodellen kunnen maken.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.

Lees verder: