Ons land is mogelijk niet goed voorbereid op een superstorm, waarschuwt onderzoeksinstituut TNO. Wat moeten we doen wanneer een weerramp als Sandy of Haiyan de Lage Landen aandoet?
1. Wanneer spreek je van een superstorm?
De term superstorm wordt door TNO gebruikt voor stormen die uitzonderlijk verwoestend zijn. De verwoesting kan bijvoorbeeld ontstaan als zoveel regen of sneeuw valt dat onze infrastructuur het niet kan verwerken. Ook harde aanhoudende wind of korte hevige windstoten kunnen onderdeel uitmaken van een superstorm en schade veroorzaken. Tevens kunnen de windstoten het water opstuwen tot gevaarlijke hoogten, wat weer leidt tot overstromingen. Vaak gaat het om een combinatie van extreme weersomstandigheden. ‘Een voorbeeld van zo’n superstorm is de orkaan Sandy die New York in 2012 trof’, zegt Ruben Vogel, onderzoeker bij TNO. ‘De recente natuurramp die zich voltrok op de Filipijnen door toedoen van tyfoon Haiyan is een ander voorbeeld hiervan.’
Wat gebeurt er als de permafrost ontdooit?
Door de opwarming van de aarde dooit de permafrost in rap tempo. Aardwetenschapper Niek Jesse Speetjens deed onderzoek naar de gevolgen.
2 Hoe groot is de kans op een superstorm in de Lage Landen?
Het type superstormen dat op andere plekken in de wereld voor veel schade zorgt, zal bij ons niet snel voorkomen. ‘Sandy en Haiyan zijn cyclonen die alleen in tropische gebieden bij de Atlantische Oceaan en de Grote Oceaan voorkomen. Dat zijn andere weersystemen dan de stormdepressies waar wij mee te maken kunnen krijgen en komen dus bij ons sowieso niet voor’, zegt Janine Leunessen van het KNMI.
Volgens Vogel neemt de kans op extreem weer in onze streken echter wel degelijk toe. ‘De stormen die we hier wel kunnen verwachten, zijn bijvoorbeeld afkomstig van grote depressies boven Noorwegen en Schotland. Dat veroorzaakt een noordwesterstorm, waarvan de kracht vergelijkbaar is met die van de Watersnoodramp in 1953.’
Een ander type storm kan ontstaan door kleinere depressies die vanaf de Atlantische Oceaan en via het Kanaal de Noordzee opkomen. Die stormdepressies staan ook wel bekend onder de weinig positieve naam kanaalratten. ‘Ze zijn lastig te voorspellen en veroorzaken flinke kortstondige stormen, vergelijkbaar met de storm van 28 oktober jongstleden’, aldus Vogel.
Onderzoek van het KNMI toont aan dat het aantal stormen in Nederland de afgelopen decennia juist is afgenomen. Ook de gemiddelde windsnelheid daalde de afgelopen dertig jaar met 5 tot 10 procent. Leunessen: ‘Wel lijkt er een lichte toename in de frequentie van zuidwesterstormen, maar die leiden niet tot extreem hoogwater zoals bij een noordwesterstorm.’
3 Wat zijn de gevolgen als zo’n superstorm in Nederland toeslaat?
‘In een worst-case-scenario kan door overstromingen en beschadigingen aan de infrastructuur een tekort ontstaan aan schoon drinkwater en aardgas’, zegt Vogel. ‘Tevens wordt door het uitvallen van de elektriciteit de communicatie bemoeilijkt.’
Om een beter beeld van de gevolgen te krijgen werkt TNO aan modellen die bijvoorbeeld in kaart brengen welke lokale gevolgen heftige regenbuien kunnen hebben op het verkeersnetwerk. Voor een nieuwe watersnoodramp hoeven we volgens Vogel niet te vrezen. ‘Daar hebben we de dijken en Deltawerken voor.’
Volgens de TNO-onderzoeker moeten we in het geval van extreem weer vooral rekening houden met veel schade aan gebouwen, wegtransport dat wordt bemoeilijk door harde wind, ondergelopen wegen en omvallende bomen die het spoorverkeer plat leggen. ‘Maar dat is natuurlijk niets vergeleken bij een storm als Sandy.’
4 Moeten we ons dan wel voorbereiden op zo’n storm?
Het risico op een superstorm in Nederland is volgens Vogel zeer gering. Ben Ale, emeritus-hoogleraar veiligheid en rampenbestrijding aan de TU Delft, sluit zich hierbij aan, maar eventuele gevolgen moeten wel zo veel mogelijk worden beperkt. ‘Dat kost geld’, zegt Ale. ‘In deze tijden van bezuinigingen is het verleidelijk om water bij de wijn te doen. Op de lange termijn is dat echter onverstandig – tenzij we met z’n allen naar hoger geleden gebieden willen verhuizen.’
Gelukkig voor ons zijn de ernstigste gevallen van extreem weer tegenwoordig goed te voorspellen. ‘Het is dus niet nodig om direct een noodpakket samen te stellen en op zolder te gaan zitten’, zegt Vogel. Hij benadrukt wel dat we ons bewust moeten zijn van het feit dat de weersomstandigheden in Nederland steeds extremer worden en meer overlast veroorzaken.
‘Een realistisch bewustzijn voor de gevolgen van een superstorm zorgt ervoor dat we ons hier beter op voorbereiden. Daarmee kunnen we de schadelijke gevolgen zo veel mogelijk beperken’, zegt Vogel. ‘We moeten een balans zien te vinden tussen de kleine kans dat er op de korte termijn iets gebeurt en het bewustzijn dat als er nu geen maatregelen worden getroffen, de schadelijke gevolgen in de toekomst nog veel groter kunnen zijn dan verwacht.’
5 Hoe moeten we ons daarop voorbereiden?
Het is volgens Vogel vooral belangrijk dat tot in detail bekend is hoe de verschillende infrastructuren met elkaar verbonden zijn. ‘Infrastructuurbeheerders weten precies hoe hun eigen systeem werkt, wat ervoor nodig is om het te beschermen en hoe ze hun systeem zo snel mogelijk weer aan de praat moeten krijgen, mocht er iets misgaan. Maar voor al die beheerders is het veel minder duidelijk hoe die verschillende infrastructuren van elkaar afhankelijk zijn.’
Het slim omgaan met de ruimtelijke indeling van een gebied en het verbeteren van de crisisbeheersing zijn volgens Vogel noodzakelijk om Nederland beter voor te bereiden op de gevolgen van extreem weer.