Op 22 april 2025 vond het evenement AI voor de aarde plaats, dat New Scientist samen met Discovery Museum organiseerde. Wetenschappers namen het publiek mee in de complexe wereld van kunstmatige intelligentie en wat het kan betekenen voor ons klimaat.
Op dinsdagavond 22 april betreedt Jim Jansen, hoofdredacteur van New Scientist, het podium voor de allereerste editie van New Scientist Live! x Discovery Museum. Op de Dag van de Aarde is het tijd voor een avond boordevol informatie, met als thema: AI voor de aarde. Kan kunstmatige intelligentie (AI) ons helpen de aarde leefbaar te houden, of gaat het ons juist verwoesten?
De avond wordt geopend met niets minder dan kunstmatige intelligentie zelf: de hyperrealistische robot Ami. Jim Jansen stelt Ami samen met Hans Gubbels, directeur van het Discovery Museum in Kerkrade, enkele vragen, die ze met humor weet te beantwoorden. Hoewel ze soms wat lang van stof is, en niet elke vraag even soepel beantwoordt, is het indrukwekkend hoe realistisch haar gezichtsuitdrukkingen zijn en hoe goed ze de vragen begrijpt. De toon is gezet.
Zijn we uitgeswipet?
Vele vrijgezellen ‘swipeten’ zich via dating-apps als Tinder, Happn en Bumble al een weg naar een relatie. Maar inmiddels geven vooral jongeren aa ...
Vervolgens neemt Kai Bergin, hoofd van AI MvR Digital Workforce, het publiek in vogelvlucht mee in de geschiedenis van AI. Kunstmatige intelligentie ontstond al in de jaren 50, in een periode vol technologie-optimisme. En inmiddels kunnen we er niet meer aan ontsnappen. ‘Alles wordt gevoed door kunstmatige intelligentie’, aldus Bergin. Hij weet de duizelingwekkende getallen over het energiegebruik van AI tastbaar te maken met tot de verbeelding sprekende metaforen. Wanneer Bergin vertelt dat het opzoeken van een brownierecept op ChatGPT evenveel energie kost als een lampje 10 minuten laten branden, klinken er verbaasde geluiden uit het publiek.
De volgende spreker, hoogleraar innovatie en klimaatverandering Heleen de Coninck, heeft last van AI-schaamte (‘een beetje vergelijkbaar met vliegschaamte’) en heeft daarom nog nooit bewust gebruik gemaakt van programma’s als ChatGPT. Toch is ze hier, op een avond over AI, om het te hebben over de rol van AI in verduurzaming. Daar is ze wat sceptisch over, omdat kunstmatige intelligentie gebruikmaakt van gegevens uit het verleden. ‘Kan het ons dan wel helpen met een leefbare toekomst?’, vraagt De Coninck zich af. Ze besluit haar pleidooi dan ook met drie kernwaarden: hou het klein, minimaliseer de impact, en gebruik AI alleen voor de energietransitie.
De avond wordt voortgezet met een video. Jim Jansen is op bezoek geweest bij schrijver, natuurkundige en ex-politicus Jan Terlouw, en ging met hem in gesprek over de staat van het klimaat. Terlouw spreekt vol emotie en dat is te voelen in de zaal. ‘Je kan de staat van de natuur vergelijken met het menselijk lichaam. Wij kunnen er ook niet tegen als het lichaam langdurig anderhalve graad warmer is. Dan ben je ziek, dan ga je dood.’ Hij roept alle wetenschappers op om hun werk voort te zetten, ondanks de druk en macht van de economie. ‘Ons hele leven is het resultaat van de wetenschap. Het gaat niet om mij, het gaat om ons.’
Dat besef is er ook bij Noa van Mulken, beleidsmaker bij Natuur en Milieufederatie Limburg. Toen ze vanwege een blessure moest stoppen met topsport, trok ze de natuur in en begon ze met onderzoek. Een van de vragen die haar bezighoudt is: ‘wat drijft een mens om boven de natuur te gaan staan?’. Het antwoord? ‘Het kwartje valt pas bij mensen als het ze raakt. Voor mij gold dat eigenlijk ook.’
Dan is het tijd voor een muzikaal intermezzo van muzikant Marcel Latuperissa. Met een prachtige vertolking van Groene Smart, geschreven door Adriaan van Dis, brengt hij de verhalen van de sprekers over het klimaat tot leven.
Na het wegebben van de laatste noten betreedt hoogleraar paleontologie en evolutie Leon Claessens het podium, met het skelet van een dodo in zijn handen (‘geen echte, helaas’). Met een bevlogen verhaal over het uitsterven van de dodo weet hij een andere kant van kunstmatige intelligentie te belichten. AI kan misschien wel helpen met het voorkomen van uitsterven van diersoorten, doordat het verbanden kan leggen die de mens niet ziet.
De eerste helft van de avond wordt afgesloten door hoogleraar vakdidactiek van de informatica Felienne Hermans, die met het publiek ‘een stukje collectieve rouwverwerking over het klimaat’ gaat doen. Met humor en vol passie zweept ze het publiek op. ‘We moeten naar de volgende rouwfase: woede. Wees boos over de staat van het klimaat, en doe er wat mee!’
Na de pauze zet ecoloog en exobioloog Wieger Wamelink de avond voort met een uiteenzetting over stikstof. Terwijl Ami op de achtergrond gefascineerd rondkijkt, leert het publiek over de gevolgen van de stikstofcrisis en hoe de crisis bestreden kan worden.
Van stikstof verschuift het onderwerp weer naar kunstmatige intelligentie, met een interview met cultuursocioloog Siri Beerends. Zij pleit voor terughoudendheid in het vermenselijken van technologie. ‘Mensen denken, terwijl computers rekenen. Dat is echt een groot verschil. De vermenselijking van AI komt misschien wel doordat we de mens tegenwoordig meer zien als een rekencomputer. Dan lijkt technologie al snel wat menselijker.’
Dan volgt een video-interview met Daan Prevoo, de burgermeester van Valkenburg. In 2021 maakte hij in zijn stad een klimaatramp mee. Sinds de overstromingen is hij veel bezig met klimaatbestendigheid. Hij ziet potentie in het gebruik van AI voor het ontwikkelen van nieuwe strategieën om te beschermen tegen klimaatverandering.
Ook de volgende spreker komt uit de regio. Maurice Hinzen is stadsdichter van Kerkrade en heeft speciaal voor de gelegenheid twee gedichten geschreven. ‘Met de hand, dus daarmee heb ik heel wat stroom en een halve liter water bespaard, heb ik net geleerd’, aldus Hinzen. Op poëtische wijze brengt hij de thema’s AI en het klimaat verder tot leven. Het tweede gedicht is zelfs in het Kirchröadsj: het Kerkraads dialect. Daarmee brengt hij het publiek van buiten de regio meteen ook wat cultuur bij.
Patricia Jaspers, managing director EAISI bij de TU Eindhoven, neemt het publiek vervolgens mee in de regelgeving rondom kunstmatige intelligentie. Uit een rondgang in het publiek blijkt dat er nog weinig vertrouwen is in die regulering. Toch weet Jaspers met enorme schema’s te laten zien dat er wel degelijk goede, en vooral veel regels zijn. Toch zijn we er daarmee nog niet. ‘Voor meer vertrouwen in AI zijn drie dingen nodig: educatie, ethisch gebruik en actieve participatie: ga in gesprek met elkaar’, zegt Jaspers.
Muzikant Marcel Latuperissa betreedt wederom het podium, ditmaal samen met Kai Bergin. Die blijkt naast een bak kennis over AI ook nog muzikaal talent te bezitten. Al swingend brengen ze met Big Yellow Taxi van Joni Mitchell een serieuze boodschap over. ‘Dit lied gaat over het stukmaken van alles wat mooi is’, aldus Latuperissa.
De laatste spreker van de avond is Koert van Mensvoort. Hij is filosoof en kunstenaar, en tevens directeur van Next Nature, een toekomstmuseum in Eindhoven. Hij sluit de avond krachtig af met een overkoepelend thema: de evolutie van de aarde en de mens. Van een baby-aarde zonder leven, zijn we naar een enorme ‘technosfeer’ gegaan: een optelsom van alle technologieën op aarde. ‘We hebben de technosfeer nooit zo ontworpen, die is zelf ontstaan en om ons heen gegroeid.’ Daarmee is de technosfeer misschien wel het volgende superorganisme in de evolutie: het is een eigen leven gaan leiden.
Jim Jansen en Hans Gubbels sluiten de avond af met een prangende vraag aan Ami: ‘Is er een wereld zonder AI mogelijk?’ Het blijft lang stil, wat gegrinnik uit de zaal oplevert. Dan ontbrandt Ami in een lange uiteenzetting over kunstmatige intelligentie en de kansen en uitdagingen die er zijn. Jansen moet zijn best doen om ertussen te komen, maar ziet uiteindelijk toch kans om de avond af te ronden. Het was een leerzame avond, waarop geen enkele kant van AI onbelicht bleef.
