Gezocht: ideeën voor een Europese faciliteit


Ambitieuze R&D-projecten zijn een middel in ambitieus beleid. NWO en de Stichting FOM zouden voor de komende jaren twee ambities moeten hebben: zorgen dat de Nederlandse wetenschap haar internationale toppositie behoudt én zorgen dat het Nederlandse onderzoeksklimaat voor de vestiging van industriële R&D aantrekkelijk is.
Om deze ambities te verwezenlijken moet de infrastructuur (in het bijzonder de laboratoria en hun uitrusting), die door jarenlange bezuiniging op het hoger onderwijs sterk in omvang en kwaliteit is teruggelopen, weer op peil gebracht worden. Als wetenschappers in Nederland niet het instrumentarium hebben om geavanceerd onderzoek te doen, dan vertrekken ze naar het buitenland. Als dat op te grote schaal gebeurt, is het voor onderzoekslaboratoria van grote bedrijven niet meer aantrekkelijk om in Nederland te blijven. Zij kijken immers niet alleen naar de kosten, maar ook naar de kennisinfrastructuur en het intellectuele klimaat. Top trekt top aan.
Daarnaast is het in ons land vestigen van een grote internationale faciliteit met een allure die in Europa in het oog springt, een middel om te laten zien dat het Nederland ernst is met het behouden van topkwaliteit. Wij denken hierbij bijvoorbeeld aan de terahertzfaciliteit die de president van de KNAW onder de aandacht van minister Maria van der Hoeven gebracht heeft. Er zijn wetenschappers die deze faciliteit graag gecombineerd zien met een faciliteit voor synchotronstraling. Nederland zou ook de Hongaren en de Zweden kunnen volgen in hun pogingen de European Spallation Source, die de krachtigste neutronenbron ter wereld zou moeten worden en waarvoor in Europa al in 1992 plannen waren, hun land binnen te halen.

Een grote faciliteit in Nederland moet echter kunnen rusten op een thuisbasis van uitstekende onderzoekers met vernieuwende ideeën en uitstekende faciliteiten in hun eigen omgeving. Een grote faciliteit levert namelijk pas echt zijn waarde op als hier de beste, maar ook de best uitgeruste, onderzoekers gebruik van maken.
De werkgroep 'Dynamisering kennisketen' van het Innovatieplatform inventariseert op dit moment welke ideeën er voor zo'n grote faciliteit leven. We hopen dat daar uit vele hoeken concrete plannen worden gepresenteerd. Uiteindelijk zal over enige tijd iets uit gekozen moeten worden.

Frans Nieuwstadt en Hans Chang (FOM)