Onderzoekers zitten met hun handen in het haar. Ze hebben mysterieuze cirkels van radiostraling waargenomen in het heelal, maar hebben geen idee hoe die zijn ontstaan. Het is überhaupt niet eens duidelijk hoe groot of ver weg de cirkels zijn. Ze lijken op niets dat eerder in de ruimte is waargenomen en kregen daarom de naam Odd Radio Circles (ORC’s).
Astronoom Ray Norris van de Western Sydney University in Australië en zijn collega’s ontdekten de onverklaarbare objecten met de telescoop Australian Square Kilometre Array Pathfinder (ASKAP). De vondst maakte deel uit van een project dat als doel heeft om alle bronnen van radiostraling aan de hemel in kaart te brengen.
De onderzoekers vonden in totaal vier cirkels: drie met ASKAP en een vierde toen ze door oude meetgegevens zochten van een andere telescoop zochten. Het team stelt dat de cirkels niet eerder ontdekt zijn doordat het om vrij zwakke straling gaat die andere telescopen niet konden waarnemen.
Gaan we buitenaards leven ontdekken op ijsmanen?
De ruimtevaartorganisaties NASA en ESA spenderen momenteel miljarden aan missies naar de ijsmanen rond de planeten Jupiter en Saturnus.
‘Wanneer je nieuwe instrumenten in gebruik neemt, dan kun je verwachten dat je onverwachte dingen tegenkomt’, zegt sterrenkundige Jason Wright van de staatsuniversiteit van Pennsylvania.
Veel onbekend
We weten op dit moment nog niet zoveel over de ORC’s. Ze zijn symmetrisch en aan de randen zijn ze feller dan verder naar binnen. Bij twee van de cirkels staat in het midden een sterrenstelsel, bij de andere twee niet.
Astronomen weten niet eens hoe groot ze zijn en hoe ver weg ze staan. Het team lukte het niet om de cirkels te vergelijken met objecten waarvan de afstand bekend is. Twee staan relatief dicht bij elkaar aan de hemel, maar hun werkelijke onderlinge afstand is onbekend.
Het is niet duidelijk of alle vier objecten een vergelijkbare oorsprong hebben. De onderzoekers hebben tot nu toe geen verklaring voor wat de cirkels precies zijn, maar ze hebben wel kunnen vaststellen dat het niet om meetfouten van de ASKAP-telescoop gaat. Ze hebben de cirkels namelijk ook met andere instrumenten waargenomen.
‘Ik denk dat we in onze publicatie over deze vondst heel mooi alle mogelijkheden afgaan van wat deze cirkels kunnen zijn – inclusief de mogelijkheid dat ze niet echt zijn’, zegt Wright.
0,02 procent
Het team zegt dat ORC’s nog het meest lijken op de overblijfselen van supernova’s, het materiaal en de energie die vrijkomen bij een sterexplosie. Maar astronoom Mikako Matsuura van de Cardiff-universiteit in het Verenigd Koninkrijk vindt dat onwaarschijnlijk.
‘We weten hoeveel sterren er zijn, door eerdere onderzoeken met radiotelescopen, dus we weten ongeveer hoeveel overblijfselen van sterexplosies we zouden moeten vinden’, zegt zij. Er zijn tot nu toe slechts 350 bevestigde overblijfselen van supernova’s waargenomen in het heelal. De kans dat het onderzoek met de ASKAP-telescoop er nog eens drie te pakken heeft, is 0,02 procent.
Een andere verklaring is dat het ringvormige sterrenstelsels zijn. Zulke sterrenstelsels zijn normaal gesproken makkelijk waar te nemen met optische telescopen, maar de ORC’s zijn alleen zichtbaar in radiostraling.
Aliens
Een mogelijkheid die het team niet heeft overwogen, is of aliens achter de ORC’s kunnen zitten – maar Wright zegt dat dat onwaarschijnlijk is. ‘Ik zou daar geen reden voor kunnen bedenken.’
Om erachter te komen wat deze objecten zijn, moeten astronomen er meer van waarnemen, zegt Wright. ‘Als deze ontdekking zo interessant is als hij lijkt te zijn, dan zal er ook met andere telescopen naar dit soort cirkels gezocht gaat worden’, zegt hij. Of er zal meer in de archieven van telescoopgegevens naar worden gezocht. ‘Heb je er veel van, dan kun je aanwijzingen gaan verzamelen.’