Een baby met een ernstige genetische aandoening heeft de eerste op maat gemaakte genbewerkende therapie ooit ontvangen. Het lijkt er voorzichtig op dat de behandeling werkt.
Een baby met een levensbedreigende genetische aandoening heeft als eerste persoon ooit een op maat gemaakte CRISPR-behandeling ontvangen. Dat is een behandeling waarbij genetisch materiaal van de patiënt wordt aangepast. Dit geeft een inkijkje in hoe de toekomst van de geneeskunde er mogelijk uit ziet.
Dit is de eerste keer dat iemand een genbewerkende behandeling heeft ontvangen om een ziekteverwekkende mutatie die alleen bij die persoon voorkomt te verhelpen, zei arts Rebecca Ahrens-Nicklas van het kinderziekenhuis van Philadelphia in de Verenigde Staten, die meewerkte aan het onderzoek. ‘Het lijkt er voorzichtig op dat het jongetje erop vooruitgaat’, zegt ze. Maar het is nog te vroeg om te zeggen of de behandeling heeft gewerkt. Het team publiceerde hun onderzoek in wetenschappelijk tijdschrift The New England Journal of Medicine.
Maken deze bizarre behandelingen je huid echt jonger?
Bizarre niet-chirurgische behandelingen zijn inmiddels voor bijna iedereen toegankelijk. Maar het bewijs voor hun werking is twijfelachtig.
Behandeling van de toekomst
De onderzoekers hebben de details zo snel mogelijk gepubliceerd in de hoop dat hun onderzoek anderen zal inspireren, laat teamlid en cardioloog Kiran Musunuru van de Universiteit van Pennsylvania in de Verenigde Staten weten. ‘We hebben laten zien dat het mogelijk is om in enkele maanden een gepersonaliseerde genbewerkende therapie voor een enkele patiënt te maken. Hiermee hopen we anderen te inspireren om hetzelfde te doen’, zegt hij.
‘Ik denk niet dat ik overdrijf als ik zeg dat dit de toekomst van de geneeskunde is’, zegt hij. ‘Dit is de eerste stap om genbewerkende behandelingen te kunnen gebruiken voor het behandelen van een breed scala aan zeldzame genetische aandoeningen. Voor dit soort ziekten zijn op het moment nauwelijks andere behandelingen in ontwikkeling.’
Succesvolle behandeling
KJ, de baby in dit onderzoek, erfde mutaties in zijn beide kopieën van een gen genaamd CPS1. Dit gen bevat de instructies om een belangrijk leverenzym te maken. Zonder dat enzym hoopt ammoniak zich op in het bloed wanneer eiwitten, zoals die uit ons voedsel, worden afgebroken. Dit beschadigt het brein. Meer dan de helft van de kinderen die geboren worden met een CPS1-gebrek sterft, zegt Ahrens-Nicklas.
Ahrens-Nicklas en Musunuru ontwikkelen voor dit soort aandoeningen behandelingen die zich richten op de lever. Hierdoor konden ze snel een zogeheten base-editing-behandeling creëren – een vorm van CRISPR-technologie die een van KJ’s kopieën van het CPS1-gen corrigeert.
Het team nam al vroeg in het proces contact op met de regelgevende instanties in de Verenigde Staten. ‘Ze erkenden dat dit een ongebruikelijke situatie is’, zegt Musunuru. ‘KJ was heel erg ziek. Daardoor was er geen tijd voor het gebruikelijke aanvraagproces. KJ was zes maanden oud toen we onze aanvraag indienden bij de FDA, het agentschap in de Verenigde Staten dat de kwaliteit van voedsel en medicijnen controleert. De FDA keurde het voorstel goed in slechts een week.’
KJ kreeg een lage dosis van de behandeling in februari 2025, toen hij zes maanden oud was. In maart en april kreeg hij een hogere dosis. Hij kan nu meer eiwitten eten dan voorheen, ondanks dat hij lagere hoeveelheden krijgt van andere medicijnen die helpen bij zijn aandoening.
Idealiter zouden kinderen nog eerder behandeld worden om de mogelijke langetermijnschade door aandoeningen zoals een CPS1-gebrek te voorkomen. Musunuru streeft ernaar om ooit de genen van menselijke baby’s al voor de geboorte te bewerken.
Prijskaartje
Andere genbewerkende behandelingen zijn ontwikkeld om voor meerdere mensen te werken, onafhankelijk van de specifieke mutatie die hun aandoening veroorzaakt. Dit is bijvoorbeeld zo voor de eerste genbewerkende behandeling die ooit is goedgekeurd, een behandeling voor sikkelcelziekte. Mutaties in volwassen hemoglobine veroorzaken deze ziekte. De behandeling corrigeert niet deze mutaties, maar zet de productie van foetaal hemoglobine aan. Ondanks dat dit een one-size-fits-all-behandeling is, kost die per patiënt zo’n 2 miljoen euro.
Gepersonaliseerde behandelingen zouden waarschijnlijk nog duurder zijn. Musunure zegt dat hij geen prijskaartje kan hangen aan KJ’s behandeling, omdat de betrokken bedrijven een groot deel van het werk gratis hebben uitgevoerd. Hij denkt wel dat de prijs in de toekomst zal zakken. ‘Naarmate we beter hierin worden, zullen we voordelen ondervinden van het werken op grotere schaal. Dan kun je verwachten dat de kosten ordes van grootte zullen gaan dalen’, zegt hij.
Volgende stappen
Een van de redenen dat gepersonaliseerde genbewerkende behandelingen nog niet eerder zijn ontwikkeld, is de werkwijze van de regelgevende instanties. Die zien behandelingen die zich richten op verschillende mutaties in hetzelfde gen namelijk als losstaande behandelingen. Dit betekent dat bedrijven het goedkeuringsproces weer helemaal opnieuw zouden moeten beginnen voor iedere verschillende mutatie. Dit is nu aan het veranderen naar een zogeheten platformbenadering, waarbij regelgevende instanties een brede goedkeuring zullen geven voor een behandeling van een aandoening, ongeacht welke specifieke mutatie het doelwit is.
‘Platformbenaderingen – zoals genbewerking met CRISPR, net als bij de behandeling van KJ – bieden een opschaalbare manier om zelfs de zeldzaamste ziekten te behandelen’, zegt Nick Meade, die CEO is van de Genetic Alliance UK, een liefdadigheidsinstelling voor mensen met zeldzame ziekten in het Verenigd Koninkrijk. ‘Dit maakt een behandeling eindelijk een realistisch vooruitzicht voor duizenden families.’
