Zelfs bij extreme opwarming zal een belangrijke zeestroom in de Atlantische Oceaan verzwakken, maar niet volledig instorten. Dat blijkt uit klimaatmodellen. Toch kunnen veranderingen in deze zeestroom nog steeds ernstige gevolgen hebben.
Het is onwaarschijnlijk dat een cruciale zeestroom, de Atlantic Meridional Overturning Circulation of kortweg AMOC, voor het einde van deze eeuw instort, zelfs in de meest extreme klimaatscenario’s. Dit blijkt uit nieuw onderzoek onder leiding van oceanograaf Jonathan Baker van het Engels weerkundig instituut Met Office. Deze resultaten spreken andere recente onderzoeken tegen, die beweerden dat de AMOC mogelijk deze eeuw nog verdwijnt.
De AMOC transporteert warm water vanuit de tropen noordwaarts en helpt zo het klimaat in Noord-Europa gematigd te houden. Door de opwarmende temperaturen en de instroom van koud water uit het smeltende poolijs verzwakt deze stroming. Wetenschappers vrezen dat de AMOC weleens helemaal zou kunnen stoppen. Dit zou een ramp zijn voor de ecosystemen in de oceanen en het zou het klimaat in Europa snel enkele graden laten afkoelen.
Mensen kunnen ontregeld raken door koude winters
Biowetenschapper Esmée Essers ontdekte dat de omgevingstemperatuur echt invloed heeft op onze gezondheid.
Verzwakte staat
Om te onderzoeken of een volledige ineenstorting van de AMOC deze eeuw gebeurt, gebruikten Baker en zijn collega’s 34 klimaatmodellen om veranderingen in de AMOC te simuleren onder extreme klimaatveranderingen. In deze simulaties zou het niveau van broeikasgassen van de ene op de andere dag verdrievoudigen ten opzichte van het huidige niveau. Het team modelleerde ook enorme hoeveelheden zoetwater die de Noord-Atlantische Oceaan zouden binnenkomen, met een veelvoud van de snelheid waarmee het huidige ijs smelt.
Ze ontdekten dat hoewel de AMOC in deze twee scenario’s aanzienlijk verzwakt, de oceaanstroming ook in zijn verzwakte staat zou blijven voortbestaan. De stroom wordt ondersteund door opwelling van diep water uit de Noord-Atlantische oceaan, aangedreven door winden in de Zuidelijke Oceaan. ‘De winden in de Zuidelijke Oceaan blijven waaien en trekken diep water naar het oppervlak, wat werkt als een krachtige pomp’, zegt Baker. ‘Dat zorgt ervoor dat de AMOC in de modellen blijft stromen.’
De bevindingen helpen verklaren waarom klimaatmodellen over het algemeen een stabielere AMOC voorspellen in een opwarmende wereld dan onderzoek dat gebaseerd is op statistische methoden. Die suggereren juist dat de AMOC kwetsbaarder is.
Goed nieuws
Klimaatwetenschapper Niklas Boers van het Potsdam-Instituut voor Klimaateffectenonderzoek in Duitsland noemt de bevindingen ‘goed nieuws’ voor degenen die zich zorgen maken over een dreigende ineenstorting van de AMOC. ‘Alle geavanceerde klimaatmodellen laten zien dat een volledige instorting van de AMOC in de 21e eeuw onwaarschijnlijk is, dankzij de stabiliserende mechanismen die worden veroorzaakt door de Zuidelijke Oceaan’, zegt hij.
Hoewel de modellen geen volledige instorting van de AMOC voorspellen, tonen ze wel aan dat een verviervoudiging van de CO2-concentraties in de atmosfeer zou leiden tot een aanzienlijke verzwakking. De stroom zou dan met 20 tot 81 procent afnemen.
Aanzienlijke gevolgen
Als de AMOC met ongeveer 50 procent verzwakt, zijn de gevolgen voor het klimaat aanzienlijk, zegt Baker. Zo’n verzwakking zou verstoringen veroorzaken in mariene ecosystemen, de zeespiegels langs de Noord-Atlantische kustlijnen zouden stijgen en wereldwijde neerslagpatronen zouden veranderen – met wereldwijde gevolgen voor de gewasopbrengsten. Toch zou een dergelijke verzwakking niet leiden tot een snelle afkoeling van Europa, voegt hij toe.
Een AMOC die 80 procent zwakker is dan vandaag de dag zou catastrofale gevolgen hebben, benadrukt Boers. ‘Dat is natuurlijk een bijna stilgevallen AMOC’, zegt hij. ‘In dat geval zou Europa enorm afkoelen en zouden tropische moessonpatronen veranderen. Dan zullen we alles zien waar we ons zorgen over maken.’
Waardevolle bijdrage
Oceanograaf Stefan Rahmstorf, eveneens van het Potsdam-Instituut voor Klimaateffectenonderzoek, is het ermee eens dat extreme opwarming leidt tot een zwakke en ondiepe AMOC-stroming. Sommige studies definiëren een ineenstorting van de AMOC zelfs als een dergelijke substantiële verzwakking, zegt hij, in plaats van een volledige stillegging van alle circulatie.
‘De nieuwe studie onderzoekt de overgebleven, door wind aangedreven circulatie in meer detail. Dat is een waardevolle bijdrage’, zegt hij. ‘Het verandert alleen niets aan het risico en de impact van toekomstige veranderingen in de AMOC als gevolg van de door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde.’
