Een afname in bewolking zorgde er in 2023 voor dat de aarde meer zonnestraling absorbeerde. Dit kan de ‘extra’ 0,2 graden temperatuurverhoging verklaren die wetenschappers voorheen niet begrepen.
Veranderingen in de bewolking kunnen verklaren waarom de temperaturen op aarde de afgelopen twee jaar de voorspellingen van klimaatmodellen overtroffen. Dit publiceerden Duitse klimaatwetenschappers in het wetenschappelijke tijdschrift Science.
Terugkaatsvermogen
In 2023 en 2024 werden temperatuurrecords gebroken. In beide jaren lagen de gemiddelde temperaturen ongeveer 1,5 graden Celsius boven het pre-industriële niveau. Klimaatverandering en een El Niño-weerpatroon zijn hier deels schuldig aan, maar geen van beide factoren kon de buitengewone hitte volledig verklaren.
Op zoek naar de vliegroute van de grote stern
Ecoloog Ruben Fijn bracht met gps voor het eerst uitgebreid het vlieggedrag van de grote stern in kaart. Zijn onderzoek laat ...
Onderzoekers denken nu dat het antwoord ligt in een scherpe afname van de laaghangende bewolking in 2023. Deze verandering vermindert de zogeheten albedo van de aarde – het vermogen van de planeet om zonnestraling terug te kaatsen in de ruimte – waardoor de temperaturen stijgen.
De albedo van de aarde is sinds de jaren 1970 afgenomen, grotendeels doordat de witte poolkappen smelten. Die helpen om zonlicht terug te kaatsen. Nu blijkt uit een analyse van satellietgegevens dat de albedo van de aarde in 2023 een laagterecord bereikte.
Wegebbende wolken
De analyse is uitgevoerd door klimaatfysicus Helge Goessling van het Alfred Wegener-instituut in Duitsland en zijn collega’s. Zij gebruikten een combinatie van weerobservaties en modellen om de oorzaak van de daling te begrijpen. Het team ontdekte dat het aantal laaghangende wolken in 2023 sterk was afgenomen. Deze verandering was vooral te zien boven de Atlantische Oceaan, waar zich in 2023 enkele van de meest ongewone temperatuurextremen voordeden.
‘Het is ons gelukt om een idee te krijgen van waar de wolken eigenlijk veranderen, op welke hoogte in de atmosfeer’, zegt Goessling. ‘Het is heel opvallend dat deze afname van het wolkendek vooral op de lagere hoogtes gebeurt.’
De bevindingen kunnen de extra 0,2 graden Celsius temperatuurtoename verklaren die wetenschappers tot nog toe niet wisten te duidden. ‘Dit is weer een stukje van de puzzel, en ik denk een heel belangrijk stukje’, zegt Goessling. Hoewel het onderzoek alleen gegevens van 2023 beoordeelde, kunnen de bevindingen ook verklaren waarom de wereldwijde temperaturen in 2024 extreem hoog bleven, ondanks dat El Niño eerder dit jaar afnam.
Ernstige gevolgen
Klimaatwetenschapper Paulo Ceppi van het Imperial College in Londen zegt dat de studie op het juiste moment komt. Klimaatwetenschappers willen de oorzaken van de recente recordwarmte graag begrijpen. ‘Ik vind dat ze overtuigend aantonen dat veranderingen in de albedo, in het bijzonder door de lage wolken, een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de toename in totale straling – en dus aan de temperatuur’, zegt hij.
De volgende vraag is waarom laaghangende wolken verdwijnen. In grote lijnen zijn er drie mogelijke verklaringen. Allereerst zou het een gevolg kunnen zijn van een wereldwijde vermindering van aerosolvervuiling, die wolken helpt vormen. Daarnaast kan het ook het gevolg zijn van de opwarming van de aarde, waardoor wolken zich anders gaan gedragen. Of het kan gewoon om natuurlijke schommelingen gaan.
Het is cruciaal om te begrijpen welke van deze drie factoren het meeste gewicht in de schaal legt. Als de afname van wolken te wijten is aan de klimaatverandering, dan zal het effect de komende jaren alleen maar toenemen. De temperaturen wereldwijd worden dan nog hoger dan voorspeld. ‘Het antwoord heeft ingrijpende gevolgen voor wat we verwachten over toekomstige klimaatverandering’, zegt Ceppi.
