Er lijkt een verband te zijn tussen een gordelroosvaccin en een lagere kans op dementie. Epidemiologen konden dit dankzij een uniek vaccinatieprogramma in Wales aantonen.
Epidemiologen van de Stanford-universiteit voor geneeskunde hebben een verband aangetoond tussen een gordelroosvaccin en een lagere kans op dementie. Deze vondst biedt mogelijke aanknopingspunten voor het voorkomen van de hersenziekte.
Eiwitophopingen
Gordelroos wordt veroorzaakt door het varicellazostervirus. Ouderen lopen vanwege hun verminderde weerstand meer risico op het krijgen van gordelroos. Het virus veroorzaakt jeukende en pijnlijke blaasjes op de huid, en kan ontstekingsreacties en eiwitophopingen in de hersenen teweegbrengen. Die ophopingen komen ook voor bij dementie. Onderzoekers denken daarom al langer dat een vaccinatie tegen gordelroos mogelijk ook bescherming biedt tegen dementie.
Uitzicht op het eerste medicijn dat COPD-schade aanpakt
Er zijn nog geen helende medicijnen tegen longziekte COPD. Luke van der Koog heeft nu een eiwit ontdekt dat leidt tot herstel van longweefsel.
Die vermoedens worden versterkt door eerdere onderzoeken, waarin minder dementiegevallen werden gevonden in gevaccineerde groepen. Toch kunnen daar geen sterke conclusies aan verbonden worden. Gevaccineerde en niet-gevaccineerde mensen verschillen namelijk vaak ook op andere punten sterk. Zo zijn mensen die zich laten vaccineren over het algemeen meer bezig met hun gezondheid, en kan dat ook een rol spelen in het lagere aantal dementiegevallen.
Uniek vaccinatiebeleid
De epidemiologen van de Stanford-universiteit konden dankzij het vaccinatiebeleid in Wales een uniek natuurlijk experiment uitvoeren. Op 1 september 2013 werd daar gefaseerd een gordelroosvaccinatieprogramma opgestart. Mensen die op dat moment jonger dan 80 jaar waren kwamen in aanmerking voor het vaccin, terwijl mensen van 80 jaar of ouder nooit in aanmerking kwamen.
Hierdoor konden de onderzoekers twee bijna identieke groepen vergelijken: mensen die net 80 waren geworden, en mensen die bijna 80 werden. Het enige verschil tussen de groepen was, op een klein leeftijdsverschil na, of zij wel of niet in aanmerking kwamen voor het vaccin.
Minder dementiediagnoses
De epidemiologen bestudeerden zeven jaar lang de gezondheidsdossiers van 280.000 mensen die bij de start van het vaccinatieprogramma geen dementiediagnose hadden.
Daaruit bleek dat ouderen die het gordelroosvaccin hadden gekregen, twintig procent minder kans hadden om dementie te krijgen. Dit effect was veel groter bij vrouwen dan bij mannen. De onderzoekers namen ook allerlei andere factoren mee in de analyse, zoals medicatie, aantal huisartsbezoeken, opleidingsniveau en andere medische aandoeningen. Die bleken niet van invloed te zijn op de resultaten.
Er is nog geen verklaring voor het aangetoonde verband gevonden. De onderzoekers denken dat de door de vaccinatie versterkte afweerreactie mogelijk ook beschermt tegen de schadelijke eiwitophopingen bij dementie. Maar dit moet nog verder worden onderzocht.
Epidemioloog Miriam Haaksma van het Leids UMC noemt de bevindingen indrukwekkend. ‘Het is een zeer grondig uitgevoerde studie.’ Wel plaatst ze een kanttekening bij de relatief korte onderzoeksperiode van zeven jaar. ‘We weten namelijk dat dementie niet van de ene op de andere dag ontstaat, maar zich ontwikkelt in de loop van tientallen jaren.’
Haaksma zou graag zien dat het effect nader onderzocht wordt in een gerandomiseerde studie, de gouden standaard in de onderzoekswereld. Dit onderzoek was dat niet, omdat de deelnemers op basis van geboortedatum – en dus niet willekeurig – werden ingedeeld. ‘Ik ben nog niet honderd procent overtuigd, en het is in mijn ogen nog te vroeg om over te gaan op massale uitrol van de gordelroosvaccinatie ter preventie van dementie. Maar het zou fantastisch zijn als we twee vliegen in één klap kunnen slaan met dit vaccin.’
