Groenlandse haaien vertonen geen tekenen van netvliesdegeneratie, ondanks dat de dieren tot wel 400 jaar oud kunnen worden. Wetenschappers hebben nu genetische aanpassingen ontdekt die kunnen verklaren hoe dat kan.
De ogen van Groenlandse haaien, de langst levende gewervelde dieren ter wereld, vertonen geen tekenen van fysieke achteruitgang, zelfs niet na een leven van honderden jaren. Dit is verrassend, omdat sommige wetenschappers vermoedden dat de dieren praktisch blind zijn, aangezien ze hun leven doorbrengen in diepe, donkere wateren.
Bioloog Lily Fogg van de Universiteit van Bazel in Zwitserland en haar collega’s onderzochten de ogen en het DNA van acht dode Groenlandse haaien (Somniosus microcephalus).
Oudere spier kampt met haperende energievoorziening
Wat gebeurt er met je spieren als je ouder wordt? De achteruitgang een spier blijkt het gevolg te zijn van een haperende energievoorziening.
Netvliesdegeneratie
Bij mensen en de meeste andere dieren degenereren de lichtdetecterende cellen op het netvlies achter in het oog na verloop van tijd. Dat resulteert in wazig zicht. Maar hoewel de haaien in het onderzoek naar schatting eeuwen oud waren toen ze stierven, vonden de onderzoekers geen tekenen van netvliesdegeneratie.
De meeste gewervelde dieren hebben twee soorten lichtdetecterende cellen: kegeltjes, die kleuren kunnen onderscheiden, en staafjes, die geen kleuren onderscheiden, maar wel veel beter werken bij weinig licht. De onderzoekers ontdekten dat genen die betrokken zijn bij het functioneren van de kegeltjes grotendeels inactief waren. Dat suggereert dat Groenlandse haaien voor hun zicht voornamelijk op hun staafjes vertrouwen.
De onderzoekers schrijven de extreme levensduur van het gezichtsvermogen van de Groenlandse haai toe aan een gen dat betrokken is bij DNA-reparatie, genaamd ercc1. Bij Groenlandse haaien lijkt dit gen namelijk actiever te zijn dan bij andere haaien.
Extreme levensduur
Ze ontdekten ook dat het gen voor melanopsine, een lichtgevoelig eiwit dat zorgt voor de biologische klok bij gewervelde dieren, bij Groenlandse haaien niet meer functioneel is .
‘Het lijkt er dus op dat deze haaien niet afhankelijk zijn van licht om [hun] biologische ritme te reguleren. Of ze hebben hier alternatieve mechanismen voor’, schrijven Fogg en haar collega’s in een artikel in een vakblad.
Groenlandse haaienexpert Ewan Camplisson van de Universiteit van Manchester in het Verenigd Koninkrijk zegt dat de haaien bij afwezigheid van melanopsine mogelijk andere signalen gebruiken om hun levenscyclus en biologische processen te reguleren, zoals temperatuur of de noodzaak om te eten.
Het is intrigerend dat de genetische aanpassingen van de Groenlandse haaien sterk gericht lijken op het behoud van hun gezichtsvermogen, zegt Camplisson. Eerder onderzoek suggereerde namelijk dat ze niet afhankelijk zijn van hun zicht.
‘Voor iemand die veroudering bestudeert, zoals ikzelf, is het geweldig om onderzoek te zien naar de evolutionaire aanpassingen die de Groenlandse haai zijn extreme levensduur geven’, zegt Camplisson.
