Elektrische velden in de lucht, zoals die van hoogspanningskabels, lijken een dramatisch effect te hebben op het foerageren van honingbijen. Dat leidt tot bezorgdheid over de gevolgen hiervan voor bestuivers.
Elektrische signalen van hoogspanningskabels ontmoedigen bijen om te landen op nabijgelegen bloemen. Er is een groeiende bezorgdheid dat deze zogenaamde “elektrische vervuiling” het gedrag van insecten op grote schaal zou kunnen verstoren.
Nuttige elektrische velden
Zowel bij hommels als bij honingbijen is aangetoond dat ze elektrische velden in de lucht – die meestal veroorzaakt worden door statische elektriciteit in de natuur – detecteren en erop reageren. Ze detecteren deze velden via hun haren of antennes. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat honingbijen elektrische velden gebruiken om te communiceren en zowel honingbijen als hommels zouden de velden gebruiken om nectarrijke bloemen te vinden.
‘Een sociale-media-verbod voor tieners is geen goed idee’
Ontwikkelingspsycholoog Wouter van den Bos denkt dat een sociale-media-verbod voor kinderen niet het gewenste effect heeft.
Van andere insecten is ook aangetoond dat ze gebruik maken van deze elektrische velden. Rupsen gebruiken bijvoorbeeld veranderingen in de elektrische velden in de lucht om te zien wanneer er een roofwesp nadert. Maar tot nu toe is er weinig bekend over hoe door de mens geproduceerde elektriciteit dit natuurlijke gedrag van bestuivers beïnvloedt.
Honingbijen
Om dit te onderzoeken, testten bioloog Liam O’Reilly, van de Universiteit van Bristol in het Verenigd Koninkrijk, en zijn collega’s hoe het gedrag van de westelijke honingbij (Apis mellifera) veranderde wanneer ze verschillende soorten elektrische velden opwekten in de lucht rond een kattenkruidplant (Nepeta grandiflora) in een stedelijk grasveld in Bristol.
Ze creëerden twee uur lang een elektrisch veld met een zwakke wisselstroom. Zo simuleerden ze de omgeving op 60 tot 100 meter van een hoogspanningsmast. Hierdoor landden er 71 procent minder honingbijen op de aangetaste plant dan op een nabijgelegen controleplant zonder extra elektrische velden.
‘De eerste 10 minuten van de wisselstroombehandeling was echt een dramatisch verschil. Er waren veel minder landingen dan bij de controle’, zegt O’Reilly. ‘Wisselstroom is gewoon compleet vreemd voor bijen.’ Het aantal landingen op de behandelde plant nam toe naarmate de proef vorderde. Maar het bereikte nooit het niveau van de controleplant, merkt O’Reilly op.
Zorgwekkend
In een andere test creëerde het team een elektrisch veld met gelijkstroom, zoals de stroom die wordt opgewekt door een batterij. Dat zorgde ervoor dat de bijen 53 procent minder vaak op de elektrisch besmette plant landden dan op de controleplant.
De bevindingen hebben zorgwekkende gevolgen voor honingbijen, een belangrijke bestuiver, gezien de alomtegenwoordigheid van de elektriciteitsinfrastructuur in de meeste landen. Schattingen geven aan dat er alleen al in het Verenigd Koninkrijk bijna 70.000 vierkante kilometer land is waar bijenkolonies foerageren binnen het bereik van hoogspanningsleidingen.
‘Het is een klein onderzoek; het gaat om één soort bestuiver’, zegt O’Reilly. Maar gezien eerder onderzoek naar honingbijen en hommels tekent zich een ‘trend van verontrustende resultaten’ af, zegt hij.
Andere onderzoeken hebben aangetoond dat door de mens veroorzaakte elektromagnetische velden het gedrag van honingbijen beïnvloeden. Maar dit is het eerste onderzoek waarin de invloed van enkel de elektriciteit is bekeken, zegt ecoloog Sam England van het Museum of Natural History Berlin in Duitsland. De studie ‘bevestigt veel van de vermoedens die we al hadden over het feit dat deze hoogspanningslijnen het gedrag van insecten kunnen beïnvloeden’, zegt hij.
Gelukkige bijen
England zegt dat de reactie van honingbijen waarschijnlijk vergelijkbaar is in regio’s over de hele wereld. En hij waarschuwt dat door de mens gemaakte elektrische velden waarschijnlijk ook andere insecten op vergelijkbare manieren beïnvloeden. ‘Als ik een gokker was, zou ik waarschijnlijk geld inzetten op het feit dat het natuurlijke gedrag van veel meer soorten, in veel andere ecologische contexten, ook verstoort of verandert door de elektriciteit van hoogspanningslijnen’, zegt hij.
Er is meer onderzoek nodig om vast te stellen hoe hoogspanningslijnen en andere elektriciteitsinfrastructuur het gedrag van insecten echt veranderen, zegt O’Reilly.
Zelfs als die kennis er is, zijn de mogelijkheden om insecten te beschermen tegen deze elektrische velden waarschijnlijk beperkt. Het begraven van elektriciteitsleidingen of het toevoegen van extra isolatie aan kabels zou kunnen helpen. Maar dergelijke maatregelen zijn duur. ‘Op de korte termijn, zou je, als bijenhouder, waarschijnlijk het best je bijenkorven verder van de elektriciteitsinfrastructuur af plaatsen’, zegt O’Reilly. ‘Ik denk dat je dan gelukkigere bijen hebt.’
