Immunologen hebben een tegengif ontwikkeld dat mogelijk werkt tegen de dodelijkste slangen ter wereld. Daarvoor hebben ze antistoffen verzameld van een man die jarenlang slangengif bij zichzelf heeft toegediend.
Een tegengif voor slangen gebaseerd op de antilichamen van een hyperimmune man lijkt effectief te zijn tegen beten van verschillende soorten slangen. Hiermee lijkt de deur geopend naar een universele behandeling.
Amputaties en verminkingen
Slangenbeten veroorzaken zo’n 137.000 doden per jaar, en nog drie keer zoveel amputaties en verminkingen. Tegengiffen worden op dit moment voor individuele slangensoorten gemaakt. Daarvoor worden antilichamen gebruikt van schapen of paarden die zijn blootgesteld aan slangengif.
'Zonder wetenschap geen geneesmiddelen'
Toponderzoeker Hans Clevers verwierf wereldwijde faam toen hij in 2007 de stamcel van de darm ontdekte. Onlangs was hij in Nederland. 'We moeten de me ...
Maar het toedienen van niet-menselijke antistoffen kan leiden tot ernstige bijwerkingen, zoals levensbedreigende allergische reacties. Ook moet bij de huidige methoden eerst de slangensoort die heeft gebeten worden geïdentificeerd, voor het juiste tegengif kan worden toegediend.
Immunoloog en ingenieur Jacob Glanville, van biotechnologiebedrijf Centivax in San Francisco in de VS, en zijn collega’s onderzoeken breed-neutraliserende antilichamen – dat zijn antilichamen die volledige bescherming bieden tegen meerdere soorten ziekteverwekkers – die mogelijk kunnen worden ontwikkeld tot een tegengif dat werkt tegen veel, of zelfs alle gifslangen. ‘Hoewel er 650 soorten giftige slangen bestaan, bevatten hun giffen dezelfde tien soorten gifstoffen’, zegt Glanville.
Onhandige slangenonderzoeker
De onderzoekers waren in eerste instantie op zoek naar iemand die meerdere keren door verschillende slangensoorten was gebeten. ‘Misschien een wat onhandige slangenonderzoeker’, zegt Glanville. Toen hoorde hij in de media over herpetoloog en slangenexpert Tim Friede, die, volgens zijn online biografie, ‘meer dan 700 dosissen slangengif van ‘s werelds dodelijkste slangen bij zichzelf heeft toegediend.’
‘Als iemand breed-neutraliserende antilichamen tegen slangengif zou kunnen hebben ontwikkeld, dan was dat Tim Friede wel’, zegt Glanville. Uit veertig milliliter bloed van Friede kon het team ‘op basis van zijn immuungeheugen een bibliotheek van miljarden antilichamen samenstellen’, zegt hij. Veelbelovende antistoffen zijn vervolgens getest op muizen die waren blootgesteld aan gif van negentien van de volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gevaarlijkste slangensoorten uit de Elapidae-familie, waaronder verschillende cobra’s.
Menselijke antistoffen
Uiteindelijk maakten de wetenschappers van twee antilichamen uit Friedes bloed, LNX-D09 en SNX-B03, in combinatie met een gifremmer genaamd varespladib, een medicijn. Uit een test op muizen bleek dat het middel volledig beschermde tegen dertien van de slangensoorten, waaronder verschillende soorten cobra’s, de Australische tijgerslang (Notechis scutatus) en de taipan (Oxyuranus scutellatus). Ook bood het gedeeltelijk bescherming tegen de overige zes soorten, waaronder de doodsadder (Acanthophis antarcticus).
De volgende stap is het testen van de behandeling op dieren die na een slangenbeet naar de dierenarts gebracht worden. Ook zoeken de wetenschappers nog naar antilichamen die beschermen tegen slangen uit de adder-familie (Viperidae).
Gifexpert Tian Du van de Universiteit van Sydney in Australië zegt dat ‘het vinden van slechts twee antilichamen (in combinatie met een remmer) die zo’n breed scala aan slangensoorten kunnen bestrijden, hoop geeft voor een universele behandeling in de nabije toekomst.’
Maar Du, die zelf ontdekte dat het bloedverdunnende medicijn heparine kan voorkomen dat mensen hun ledematen verliezen na cobrabeten, wil wel graag weten of deze nieuwe behandeling ook het afsterven van de huid en spieren kan voorkomen.
