Dysonbollen, enorme bouwsels die de energie moeten opvangen die door een ster wordt uitgezonden, zouden een teken zijn van een buitenaardse beschaving. Maar helpt dat ons om de buitenaardse bouwers te vinden voor ze verdwenen zijn?
Als geavanceerde buitenaardse beschavingen enorme zwermen satellieten bouwen die bedoeld zijn om de energie van een ster te oogsten, zouden we die moeten zien. Waarom is dat ons dan nog niet gelukt? Volgens nieuwe berekeningen is een mogelijk antwoord dat deze structuren, Dyson spheres of dysonbollen genaamd, zichzelf waarschijnlijk vernietigen voordat we er een kunnen spotten.
Lawine van botsingen
Het idee van structuren die een groot deel van de energie afkomstig van sterren moeten afvangen, opperde de natuurkundige Freeman Dysonwerd in de jaren zestig voor het eerst. Astronomen bedachten vervolgens dat zulke structuren, als ze bestaan, een kenmerkend signaal zouden moeten afgeven in de vorm van licht – een zogenoemde technosignatuur. Die zouden we kunnen zien met telescopen. De zoektochten hebben tot nu toe alleen nog niets opgeleverd.
Het Grote Kosmische Inslag-spel: kun jij een ramp voorkomen?
Wat moet de mensheid doen wanneer een planetoïde op de aarde afstevent? ...
Nu stelt sterrenkundige Brian Lacki van het Breakthrough Listen-initiatief in het Engelse Oxford dat daar misschien een goede reden voor is. Hij heeft berekend dat dysonbollen, in de vorm van zwermen van satellieten, waarschijnlijk te maken krijgen met een lawine-achtige reeks botsingen, waardoor ze uiteindelijk zichzelf vernietigen.
‘Als er een heleboel dingen op zo’n manier samen in een zwerm bewegen, dringt de vraag zich op: botsen ze soms op elkaar?’ zegt Lacki. ‘Met hun omloopsnelheden zou dat rampzalig kunnen zijn.’ De risico’s van satellietbotsingen rond de aarde zijn bekend. Ruimtepuin dat niet onder controle wordt gehouden, zou grote hoeveelheden satellieten kunnen vernietigen. Dit verschijnsel staat bekend als het kesslersyndroom.
Chaotische ondergang
Als uitgangspunt berekende Lacki dat vele satellieten die in willekeurige banen rond een ster bewegen zichzelf binnen uren of dagen zou vernietigen. Maar zelfs een zwerm van een kleiner aantal grotere satellieten, of satellieten die in dunne schillen rond de ster zijn geplaatst om te voorkomen dat ze elkaars banen kruisen, zouden hooguit een paar miljoen jaar functioneren voordat ze in chaos ten onder gaan.
Als een buitenaardse beschaving totale vernietiging wil voorkomen, zal ze een soort actief managementsysteem in moeten zetten, zegt Lacki. Je kunt de satellieten bijvoorbeeld op afstand in de gaten houden en besturen. Een andere mogelijkheid is de satellieten voorzien van lichtzeilen en ze bijsturen met de stralingsdruk van de ster waar ze omheen bewegen.
‘Groot probleem’
‘Het is niet meteen duidelijk dat dit noodzakelijkerwijs problematisch is. Maar Lacki heeft het rekenwerk gedaan en dit is zeker een groot probleem’, zegt sterrenkundige Jason Wright van de Pennsylvania State University. ‘Er kan simpelweg niet zoveel materiaal rond een ster draaien zonder dat er onderlinge botsingen plaatsvinden. Daardoor gaat het uiteindelijk stuk. Tenzij je elk onderdeel van de zwerm zorgvuldig in zijn baan houdt.’
Het actief managen van een zwerm satellieten om botsingen te voorkomen, is iets waar een geavanceerde buitenaardse beschaving toe in staat zou kunnen zijn, zegt Wright. Dat zou lijken op de technologie die we op aarde gebruiken voor satellieten in een geostationaire baan.
Geen overgebleven bollen
Eén consequentie van Lacki’s werk is dat het onwaarschijnlijk is dat we oude dysonbollen zullen vinden die zijn overgebleven nadat een buitenaardse beschaving is uitgestorven, zegt Wright. ‘Je hoort wel dat dysonbollen behouden zouden kunnen blijven, lang nadat de soort die ze gebouwd heeft is verdwenen. Maar wat Lacki laat zien, is dat – net zoals geldt voor veel andere technosignaturen – ze alleen zichtbaar zijn zolang ze worden gebruikt.’
