Onderzoekers hebben mogelijk een nieuwe dwergplaneet ontdekt aan de rand van ons zonnestelsel. Deze ontdekking trekt het bestaan van een verborgen negende planeet, Planeet X, in twijfel.
De nieuwe potentiële dwergplaneet bevindt zich in de buitenste regionen van ons zonnestelsel, in een baan voorbij Neptunus. De aanwezigheid van dit object zet vraagtekens bij het bestaan van een hypothetisch hemellichaam dat bekendstaat als Planeet 9 of Planeet X.
Astrofysicus Sihao Cheng van het Institute for Advanced Study in Princeton in New Jersey en zijn collega’s ontdekten het object, bekend als 2017 OF201, voor het eerst als een heldere vlek in een astronomische beelddatabase van de Victor M. Blanco Telescoop in Chili.
Het Grote Kosmische Inslag-spel: kun jij een ramp voorkomen?
Wat moet de mensheid doen wanneer een planetoïde op de aarde afstevent? ...
Groot genoeg voor een dwergplaneet
2017 OF201 is ongeveer 700 kilometer in doorsnee. Dat is groot genoeg om als dwergplaneet te worden beschouwd, zoals Pluto, die een diameter heeft die ongeveer drie keer zo groot is. Het object bevindt zich momenteel op zo’n 90,5 astronomische eenheden (AE) bij ons vandaan, wat neerkomt op ongeveer 90,5 keer de afstand tussen de aarde en de zon.
Omdat de gemiddelde baan van 2017 OF201 rond de zon groter is dan die van Neptunus, wordt het geclassificeerd als een transneptunisch object (TNO). Het beweegt zich door de Kuipergordel, een schijf van ijzige objecten in het uiterste deel van het zonnestelsel, voorbij de baan van Neptunus.
De onderzoekers bekeken negentien waarnemingen die over een periode van zeven jaar zijn gedaan met de Canada-Frankrijk-Hawaii Telescoop. Aan de hand van die waarnemingen bepaalden ze dat het dichtste punt dat 2017 OF201 bij de zon komt – het perihelium – 44,5 AE bedraagt, vergelijkbaar met de baan van Pluto. Het verste punt van de zon is 1600 AE, ver buiten het zonnestelsel. Deze verre baan is mogelijk het gevolg van een botsing met een reuzenplaneet, die de kandidaat-dwergplaneet uit het zonnestelsel heeft geslingerd, zeggen de onderzoekers.
Transneptunisch object
‘Het is een heel coole ontdekking’, zegt natuurkundige Kevin Napier van de Universiteit van Michigan. Het object zou zich zó ver buiten het zonnestelsel begeven, dat het mogelijk net zo’n sterke interactie heeft met andere sterren in het sterrenstelsel als met sommige planeten in ons zonnestelsel, zegt hij.
De banen van veel extreme transneptunische objecten (TNO’s) lijken een specifieke oriëntatie te hebben. Dit wordt geïnterpreteerd als bewijs dat het zonnestelsel een negende planeet bevat, verborgen in de Oortwolk – een uitgestrekte wolk van ijzige objecten die het zonnestelsel omringt. Het idee is dat de zwaartekracht van Planeet 9 de TNO’s in hun specifieke banen dwingt. Maar de baan van 2017 OF201 past niet in dit patroon. ‘Dit object is duidelijk een buitenbeentje’, zegt teamlid Eritas Yang van de Princeton-universiteit.
Cheng en zijn collega’s hebben ook de baan van het object gesimuleerd met computermodellen en gekeken hoe dit zou passen in een zonnestelsel met Planeet 9. ‘In de simulatie met Planeet 9 wordt het object na een paar honderd miljoen jaar weggeslingerd, en zonder Planeet 9 blijft het in een stabiele baan’, zegt Napier. ‘Dit is zeker geen bewijs voor het bestaan van Planeet 9.’ Maar zolang er niet meer gegevens zijn, is er nog geen definitief antwoord, zegt Cheng. ‘Ik hoop dat Planeet 9 nog steeds bestaat, want dat zou interessanter zijn.’
Een van de vele
De kandidaat-dwergplaneet doet er ruwweg 25.000 jaar over om een baan te voltooien, wat betekent dat hij slechts ongeveer 1 procent van zijn tijd dicht genoeg bij de aarde doorbrengt om door ons te worden gedetecteerd. ‘Deze dingen zijn echt moeilijk te vinden omdat ze zo weinig licht weerkaatsen, en hun banen zijn zo langgerekt en uitgestrekt dat je ze alleen kunt zien wanneer ze dicht bij de zon komen – en daarna verdwijnen ze meteen weer uit beeld’, zegt Napier.
Dat betekent dat er mogelijk honderden van dit soort objecten bestaan. Het Vera C. Rubin-observatorium, dat later dit jaar operationeel wordt, zal dieper het heelal in kunnen kijken en mogelijk veel meer van dit soort objecten detecteren. Dat zou ons meer kunnen vertellen over deze mysterieuze hemellichamen – en over de vraag of Planeet 9 echt bestaat.
