Ozonconcentraties boven het noordelijk halfrond zijn toegenomen, blijkt uit onderzoek. En dat is slecht nieuws. Terwijl er strenge, wereldwijde maatregelen genomen zijn om het ozongat in de stratosfeer te dichten, is een toename aan dit gas in de troposfeer juist een probleem. Hier kan het gas namelijk een bedreiging vormen voor mensen, dieren en planten.
In Europa en Noord-Amerika zijn er strenge controles op de uitstoot van gassen die de productie van ozon in de troposfeer stimuleren. Onderzoekers aan het Cooperative Institute for Research in Environmental Sciences (CIRES) van de Universiteit van Colorado te Boulder ontdekten echter dat ozonwaardes over het hele noordelijk halfrond zijn gestegen. ‘Dit betekent dat onze lokale controles niet zo goed werken als we dachten’, zegt Audrey Gaudel, een CIRES-wetenschapper en de hoofdauteur van de studie.
Goede en slechte ozon
Maar ozon is toch juist goed? ‘Nou, je hebt goede en slechte ozon’, zegt Maarten Krol, hoogleraar meteorologie en luchtkwaliteit aan de Wageningen Universiteit. ‘Het molecuul is hetzelfde, maar de effecten ervan zijn compleet anders voor de troposfeer en stratosfeer.’
Hoe gevaarlijk zijn supervulkanen?
In het verleden stortten zogeheten supervulkanen de aarde meermaals in een desastreuze ‘vulkanische winter’. Gaat dat opnieuw gebeuren?
‘Ozon in de stratosfeer – de laag in de atmosfeer tussen ongeveer 15 en 35 kilometer hoogte – beschermt ons tegen ultraviolette straling. Dit maakt het gas essentieel voor leven op aarde’, zegt Krol. Er zijn dan ook wereldwijde maatregelen getroffen om de huidige afbraak van ozon hier te beperken.
Een verhoging in ozonconcentraties in de troposfeer – de laag tot ongeveer 15 kilometer – is echter een probleem. ‘In de troposfeer is ozon een broeikasgas dat de wereldwijde klimaatverandering versterkt’, legt Krol uit.
Daarnaast is ozon een luchtvervuiler. ‘Een deel van het troposferische ozon komt terecht in de lucht die wij inademen en gedraagt zich als een agressieve vorm van zuurstof’, zegt Krol. En dat kan leiden tot negatieve gevolgen voor mensen, dieren en planten.
Gas zonder grenzen
De productie van troposferische ozon wordt gestimuleerd door gassen zoals stikstofoxide en organische koolwaterstoffen, die mensen uitstoten in het verkeer en in de industriële sector. In Europa en Noord-Amerika zijn er strenge controles op de uitstoot van deze gassen. Dat heeft ertoe geleid dat de emissies hier zijn afgenomen.
Toch zijn de ozonwaardes over het hele noordelijk halfrond toegenomen, ook boven Noord-Amerika en Europa. De onderzoekers van CIRES speculeren dat deze toename wordt veroorzaakt door menselijke activiteiten in de subtropen. Ze zagen namelijk dat de emissies hier zijn gestegen. Ozon wordt erg langzaam afgebroken. Daardoor heeft het gas genoeg tijd om zich te verspreiden van de subtropen richting de polen.
Daarnaast viel het de onderzoekers van CIRES op dat de ozonconcentraties ook zijn toegenomen boven plekken die vroeger juist extreem lage concentraties hadden, zoals boven de Stille Oceaan. ‘Een plek als de Stille Oceaan is ver verwijderd van vervuilende bronnen’, zegt Krol. ‘Dit laat zien dat ozon zich gemakkelijk laat verspreiden. Ozon is een gas zonder grenzen en we zijn afhankelijk van wereldwijde reducties. In Nederland zijn we schoner geworden, maar we hebben de productie van bijvoorbeeld onze iPhones verplaatst naar Azië. We hebben echt een wereldwijde aanpak nodig om dit probleem op te lossen.’
