De ontdekking van twee nieuwe sets voetsporen van Australopithecus afarensis in Tanzania gooit bestaande denkbeelden overhoop. Mogelijk leefden de vroege mensachtigen net als gorilla’s in familiegroepen met een dominante man en meerdere vrouwen.

Bron: eLife 2016;5:e19568
De voetstappen die onlangs gevonden zijn in Laetoli, zijn veruit de oudste voetsporen van mensachtigen ooit gevonden. Bron: eLife 2016;5:e19568

3,66 miljoen jaar lagen ze verborgen in Laetoli, in het noorden van Tanzania. De voetsporen van drie Australopithecus afarensis, de soort vroege mensachtigen waar ook ‘Lucy’, het in 1974 gevonden halfcomplete skelet, toe behoorde. Bij recente opgravingen kwamen opeens nog twee sets voetsporen tevoorschijn. De verhoudingen binnen de Australopithecus-familie stonden plots op hun kop.

‘Depressie zit niet alleen in het hoofd, maar in het hele lichaam’
LEES OOK

‘Depressie zit niet alleen in het hoofd, maar in het hele lichaam’

Psychiatrisch epidemioloog Brenda Penninx onderzoekt het verband tussen mentale en lichamelijke gezondheid.

De ontdekking van de nieuwe sporen lijkt de ideeën over de sociale dynamiek van de Australopithecus helemaal overhoop te gooien. De eerdere vondsten bij Laetoli moeten nu in een heel ander licht bekeken worden. ‘We waren sprakeloos toen we deze ontdekking deden’, zegt Marco Cherin van de universiteit van Perugia.

De voetstappen in Laetoli zijn de enige in hun soort. Ze zijn veruit de oudste voetsporen van mensachtigen die ooit zijn gevonden. Ze zijn bewaard toen een kleine groep mensachtigen over een afkoelende laag natte vulkanische as liep. De as hardde kort daarna uit en de voetstappen werden bewaard. Een zeer toevallige gebeurtenis. De as was volgens geologen een paar uur later al te hard geweest om voetstappen te kunnen bewaren.

Toevallige ontdekking

mensachtigen
Mogelijk leefde de Australopithecus dus niet in paartjes zoals hier. Beeld: Ryan Somma

De nieuwe voetsporen werden bij toeval ontdekt. Archeologen van de universiteit van Dar es Salaam deden onderzoek naar de mogelijke gevolgen van de bouw van een museum op de plek van de oude voetafdrukken. Om een beter beeld te krijgen van de laag as in de grond werden 65 gaten gegraven. In een van de gaten stuitten ze op de nieuwe sets voetafdrukken.

Er zijn in totaal veertien nieuwe voetafdrukken ontdekt. Dertien hiervan behoren toe aan een individu dat de de onderzoekers S1 hebben genoemd. Van een ander individu, S2, werd maar een enkele voetafdruk gevonden. S1 lijkt in dezelfde richting te zijn gelopen als het originele drietal sporen.

Het is verleidelijk om op basis van de originele voetsporen te denken dat Australopithecus in gezinsverband leefde. De nieuwe voetafdrukken doen denken dat de mensachtigen in groepen met meer volwassenen leefden. Een van de volwassenen, S1, was zelfs uitzonderlijk groot.

Giogio Manzi van de Sapienza-universiteit in Rome is ook betrokken bij de opgravingen. Volgens hem leek de Australopithecus misschien meer op gorilla’s. Manzi: ‘Gorilla’s zijn onze neven en nichten. Ze leven in groepen met een dominant mannetje, enkele vrouwtjes en hun nageslacht.’

In tegenstelling tot gorilla’s waren het bij Australopithecus misschien de vrouwtjes die hun familiegroepen verlieten. Dit bleek uit een onderzoek uit 2011 waar tanden van Australopithecus werden vergeleken. Hiermee kon worden bepaald waar individuen opgroeiden. Bij gorilla’s zijn het juist de mannetjes die de familie verlaten om alleen te leven.

Rechtop lopen

9789085712398
LEESTIP Homo nudus, Hoe een aap zijn vacht verloor en mens werd Dick Slagter, €24,95 Bestel in onze webshop

De nieuwe voetsporen kunnen ons misschien meer vertellen over een ander controversieel onderwerp. We weten namelijk niet zeker hoe de Australopithecus liep. Sommige onderzoekers beweren op basis van de oude Laetoli-afdrukken dat ze rechtop liepen, vergelijkbaar met de moderne mens. Ze zouden een ontwikkelde voetboog hebben en hun grote teen gebruiken om af te zetten.

Anderen zijn het hier niet mee eens. Volgens een onderzoek uit 2016 zouden ze met gebogen knieën hebben gelopen. Een ononderbroken voetspoor zou uitkomst kunnen bieden om het geschil te beslechten. Er wordt gedacht dat er misschien wel vijftig voetafdrukken van S1 te vinden zouden zijn in Laetoli.

S1 was met zijn lengte van 1,65 meter uitzonderlijk groot, vergelijkbaar met moderne mensen. Ook zijn voeten waren gemiddeld 3,5 centimeter langer dan die van zijn soortgenoten. We kunnen hier niet uit afleiden dat S1 ook veel langer was geweest. Botten uit de voet van mensachtigen blijven zelden bewaard. We weten dan ook niet hoe de voeten van Australopithecus in verhouding stonden tot de rest van het lichaam.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief. 

Lees verder: