In Een eeuw van licht beschrijft Thomas de Padova de geboorte van de quantummechanica, met uitgebreid aandacht voor de bedenkers van de theorie en de historische setting.
Natuurkundeboeken blinken doorgaans niet uit in het geven van historische context. Met name studieboeken presenteren formules als voldongen feiten en negeren de totstandkoming ervan. Populairwetenschappelijke boeken besteden vaak wel wat aandacht aan de geschiedenis, maar dan vooral in de vorm van luchtige anekdotes ter afwisseling van de inhoudelijke uitleg. In Een eeuw van licht staat juist de historische context centraal. Thomas de Padova vertelt in dit boek hoe in het roerige interbellum de al even roerige theorie van de quantummechanica gestalte krijgt.
De auteur focust op een ogenschijnlijk simpele vraag waar natuurkundigen in die periode mee worstelen: wat is licht? Is het een golfverschijnsel, zoals al decennialang werd aangenomen? Of bestaat het uit afzonderlijke deeltjes? Beide hypotheses blijken uiteindelijk te sterk om te sneuvelen, zodat natuurkundigen schoorvoetend concluderen dat ze ondanks hun tegenstrijdigheid alle twee waar moeten zijn.
Briefwisselingen
Hoofdrolspelers van het boek zijn Max Planck, Albert Einstein, Niels Bohr en Werner Heisenberg. De Padova heeft uitgebreid aandacht voor de interacties tussen de fysici, die hij op basis van onder andere briefwisselingen grondig heeft gereconstrueerd. Zo vertelt hij hoe Einstein en Bohr urenlang in een Berlijnse tram tussen de eindstations heen en weer reizen omdat ze in een diepgaand gesprek zijn verzonken. Ook laat de auteur zien hoe de politieke en economische onrust de natuurkundigen in hun doen en laten beïnvloedt. Zo ziet Einstein zich als Jood meermaals genoodzaakt Duitsland te ontvluchten, om uiteindelijk voorgoed naar Amerika te verhuizen.
Hoewel het historische verhaal de hoofdlijn vormt, komt ook de natuurkundige inhoud voldoende aan bod, met zelfs hier en daar een formule. Allerlei baanbrekende experimenten passeren de revue, inclusief de wilde ideeën die daar vaak uit volgen. Samen met de discussies tussen de natuurkundigen geven die een mooi beeld van de hobbelige weg naar begrip.
Over de quantummechanica zijn al vele boeken geschreven. Sommige daarvan – zoals de eerder in dit tijdschrift besproken titels Het tijdperk van onzekerheid en Helgoland – behandelen ook de totstandkoming van de theorie. Maar Een eeuw van licht vertelt echt het hele verhaal, stap voor stap. De uitvoerigheid ervan vraagt soms wel wat geduld van de lezer. Maar doordat het boek prettig is geschreven, wordt het nergens saai. Je krijgt een fascinerend inkijkje in een razend interessante tijd, waarin zowel de maatschappij als de natuurkunde volledig op zijn kop komt te staan.
