Ideeën zijn de belangrijkste wetenschappelijke grondstof ter wereld. Het boek Nederland in ideeën biedt een podium voor 101 vooraanstaande denkers, wetenschappers en schrijvers die de belangrijkste ideeën uiteenzetten.

Hendrik Antoon Lorentz, hier samen met Albert Einstein, volgde ooit de hbs. Bron: Wikimedia Commons
Hendrik Antoon Lorentz, hier samen met Albert Einstein, volgde ooit de hbs.
Bron: Wikimedia Commons

Hendrik Antoon Lorentz, een van Nederlands grootste natuurkundigen, stond niet alleen aan de basis van de ontdekking van het elektron en het ontwaren van de relativiteitstheorie. Hij speelde ook een cruciale rol bij de ontwikkeling van de sluizen in de Afsluitdijk, lezen we in het boek Nederland in ideeën.

Het is een van de in totaal 101 korte bijdragen over ‘de inzichten en innovaties die ons land verander(d)en’, zoals de ondertitel luidt.

Zo schrijft wetenschapsjournalist Martijn van Calmthout over de opkomst van de Hogere Burger School (hbs) in 1863. Die doorbraak zorgde ervoor dat het slimme deel van de middenklasse – dat voorheen veroordeeld was tot de ambachtsschool – zich kon toeleggen op exacte wetenschap. De hbs werd een kweekvijver van wetenschappelijk talent, met onder meer Lorentz als succesvolle laureaat.

Sommige onderwerpen in Nederland in ideeën zijn zo fascinerend dat je er veel meer over wilt lezen dan de twee tot vier pagina’s die de auteurs in dit boek mochten vullen. Zo smaakt het stuk van fysicus Ronald Hanson over de aanstaande quantumrevolutie absoluut naar meer. (Meer over Hanson en quantumcomputers kun je lezen in New Scientist #5).

Ook de bijdrage van Maarten Keulemans, chef wetenschap bij de Volkskrant, over de opkomst van gentechnologie verdient een compleet boek. Keulemans vertelt hoe voor het eerst in de geschiedenis van het meercellige leven de grenzen tussen afzonderlijke soorten beginnen te vervagen. ‘De graanplant leent een paar genen van de bacil; de muis wat genen van de mens – het leven is hard op weg om één grote gelukkige familie te worden’, schrijft Keulemans.

De toepassingen lijken eindeloos, van medicijnen, chemicaliën en voedingsstoffen uit genetisch geprogrammeerde bacteriën tot behandelmethoden voor nare genetische aandoeningen bij mensen.

Nederland in ideeën is niet alleen exact. Naast bijdragen van klimaatwetenschapper Appy Sluijs en Nobelprijswinnaar Gerard ’t Hooft vind je bijdragen over filosofie, recht, journalistiek en andere maatschappelijk relevante ideeën. Een voorbeeld daarvan is een stuk van wetenschapsjournalist Asha ten Broeke over feminisme.

Het is onmogelijk alle bijdragen hier op te sommen. Dat het boek naast vele geslaagde stukken ook een aantal missers bevat, en een paar bijdragen die op raadselachtige wijze totaal niet over Nederland gaan, zien we dan maar door de vingers.

Idee omslagNederland in ideeën is door zijn opzet inherent vluchtig, maar soms toch verrassend diepgravend. Het steekt in ieder geval met kop en schouders uit boven de matige vertaalde ideeënboeken die uitgeverij Maven ook op de Nederlandse markt brengt. De ideeën die in dit werk aan bod komen, zijn vers, origineel en vrijwel allemaal relevant.