Het is volstrekt onmogelijk. Volstrekt in tegenspraak met alles wat we weten, en wat natuurkunde (en sterrenkunde-)studenten al tientallen jaren leren. Maar het valt niet langer te ontkennen. Radioactief verval op aarde wordt beïnvloed door de zon. Door ‘iets’ uit de zon. En geen mens weet hoe of wat.
Het was tot voor kort zo hard als een dogma: radioactief verval ‘gebeurt gewoon’. In de kwantummechanica was het hèt standaardvoorbeeld van een pure kansgebeurtenis. Een gebeurtenis zonder oorzaak. Dat had je zo in de kwantummechanica. Maar terwijl studenten deze wijsheid ingegoten kregen, begon een onderzoeker stiekem te twijfelen. Efraïm Fischbach van de Purdue Universiteit wilde het verval van radioactieve atomen gebruiken om een volstrekt zuivere random number generator te maken, een die werkelijk nergens door beïnvloed zou worden. Maar dat bleek lastig. Metingen van vervaltijden liepen frustrerend flink uiteen – en toen Fischbach bij Brookhaven National Laboratory een groot aantal lange meetreeksen opvroeg, ontdekte hij iets héél merkwaardigs: een seizoenseffect. Het verval verliep in de winter net iets sneller.
Zijn eerste reactie was uiteraard dat dat een fout moest zijn, veroorzaakt door een of ander seizoenseffect in de meetapparatuur. Maar andere series, op compleet andere wijze verkregen, lieten hetzelfde zien. Alle speurwerk ten spijt, kon die verstoring niet worden aangetoond. En daarna ging het echt de verkeerde kant op: in december 2006 veroorzaakte een spectaculaire zonnevlam een ‘dip’ in het verval van een testmonster mangaan-54. Korte tijd later stuitte zonnefysicus (en neutrino-expert) Peter Sturrock op dit raadsel. En hij suggereerde Brookhaven om hun meetseries eens te controleren op andere, solaire ritmes. En ziet: radioactief verval vertoont een subtiele schommeling van 33 dagen: in sinc met de rotatie van de kern van de zon. Eind juni van dit jaar presenteerden Fischbach en Sturrock hun ontdekking tijdens een conferentie; 10 juli verscheen hun artikel. (http://arxiv.org/abs/1007.3318)
Niemand weet wat dit betekent. De eerste gedachte is dat de immense stroom zonne-neutrino’s (die uit de kern komt en ook een 33-daagse fluctuatie kent) op de een of andere manier radioactief verval beïnvloedt. Maar hoe? Niemand heeft enig idee. Daarvoor moet de kwantummechanica waarschijnlijk compleet overhoop gehaald. Een andere mogelijkheid is dat de zon een nog volstrekt onbekend deeltje produceert dat interfereert met (zware) atoomkernen. Wat en hoe? Wie het weet mag het zeggen. Eén ding is zeker. Er ligt sinds twee maanden officieel een forse bijl aan de wortel van de kwantummechanica. En in Stockholm ligt voor Fischbach en Sturrock straks een gouden plak klaar.