De documentaire die je meeneemt op en ontdekkingsreis door het universum komt terug met een nieuw seizoen: Cosmos: Possible Worlds. Astronoom Neil deGrasse Tyson leidt je door inspirerende verhalen, ondersteund met de mooiste beelden. Hierdoor leer je niet alleen over wetenschap; je erváárt wetenschap.
Het vorige seizoen van Cosmos (Cosmos: A Spacetime Odyssey) verbrak alle verwachtingen en werd wereldwijd bekeken door meer dan 135 miljoen mensen. De ingewikkeldste wetenschappelijke principes brengt astronoom Neil deGrasse Tyson over op een luchtige en begrijpelijke manier.
Frans de Waal (1948-2024): ‘Zo speciaal zijn wij mensen niet’
Primatoloog Frans de Waal is op 14 maart 2024 overleden. In juni 2019 interviewde New Scientist De Waal. De les die hij meegaf: ‘zo speciaal zijn wi ...
Het grote brein achter de productie, Ann Druyan, trekt ook dit seizoen weer aan de touwtjes. Geïnspireerd door honderden wetenschappers, van nu en van vroeger, schreef Druyan dertien gloednieuwe afleveringen. Tyson en Druyan kwamen naar Parijs en stonden daar de Europese pers te woord over het nieuwe seizoen: Cosmos: Possible Worlds.
Verhalen
Cosmos: Possible Worlds haalt het soms wat stoffige imago van documentaires hard onderuit. Hoewel het een documentaire genoemd wordt, is het meer dan dat. ‘Het voelt eigenlijk een beetje ongemakkelijk om Cosmos zo te noemen’, geeft Tyson toe. ‘De verhalen die Ann schrijft, brengen wetenschap rechtstreeks naar je hart.’ ‘Elk verhaal helpt je om wetenschap beter te begrijpen’, vult Druyan aan. ‘Maar het moet ook je hart sneller laten kloppen. Wij mensen zijn een soort die wordt gedreven door verhalen.’
Verhalen vormen daarmee de basis van Cosmos. Vaak gaat het over wetenschappers die tegen alle verwachtingen in hun ontdekkingen hebben gedaan. Zo zien we in een van de afleveringen hoe een Joodse chemicus dapper zijn onderzoek voortzet, ondanks de bezetting door de Nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘De personen waarover we vertellen, hebben alles op alles gezet om de waarheid in de wetenschap te achterhalen, zelfs als hun eigen leven op het spel stond’, vertelt Druyan.
In een andere aflevering bespreekt Tyson de ontwikkelingen in de botanische wereld. We maken kennis met Nikolai Vavilov, een Russische plantenkundige. Hij deed onderzoek naar genetica, waarbij hij de hele wereld overging om zaden te zoeken. Zonder kaarten en begaanbare wegen trok hij de bergen van Afghanistan in, op zoek naar oude restanten van landbouw. Hij was ervan overtuigd dat we de landbouw konden verbeteren, door oude gewassen te begrijpen met genetica. Joseph Stalin geloofde niet in genetica en veroordeelde Vavilov ter dood.
Een wetenschapper met minder tegenstand was Carl Sagan. Deze astronoom leverde niet alleen belangrijke bijdragen aan de wetenschap, maar was ook essentieel voor het bestaan van Cosmos: hij schreef en presenteerde het eerste seizoen van de documentaire in de jaren tachtig. De grootste mijlpalen uit Sagans carrière komen voorbij, met de nadruk op hoe verschillende wetenschappers hem hebben geïnspireerd.
Bullshitdetector
De serie gaat over meer dan alleen astronomie. ‘Cosmos verweeft naadloos de verschillende takken van de wetenschap’, zegt Tyson. ‘Op school krijg je een biologieboek, een wiskundeboek en een aardrijkskundeboek. De natuur laat zich niet in hokjes plaatsen. Leven vind je ook op stenen, waar het scheikunde gebruikt, en dat leeft op een planeet in de ruimte. Het is allemaal natuur: het hele universum.’
De dertien afleveringen zijn dan ook op negentien verschillende locaties in elf verschillende landen opgenomen. In de eerste aflevering brengt Tyson een bezoek aan Nederland, waarbij hij vertelt over Christiaan Huygens en Antonie van Leeuwenhoek. Hun uitvindingen, de telescoop en de microscoop, hebben geleid tot een wereldwijde vooruitgang in de wetenschap. Tijdens de ontmoeting met Tyson was het al snel duidelijk dat hij fan is van Nederland. Trots liet hij zijn stropdas met Van Goghprint zien.
De unieke combinatie van verhalen en wetenschap, beiden verteld door Tyson en ondersteund met opnamen en animatiebeelden, is meer dan een mooie reis door het universum. ‘We willen een zo groot mogelijk, wereldwijd publiek wakker schudden en laten kennismaken met de zoektocht die het hart van de wetenschap vormt’, legt Druyan uit. Ze is ervan overtuigd dat we de prachtige toekomst die Cosmos: Possible Worlds laat zien, kunnen bereiken door de wetenschap weer te gaan vertrouwen.
‘We willen de kijker uitrusten met andere manieren om naar de wereld te kijken’, zegt Tyson. ‘Ik wil het publiek uitdagen om authentiek na te denken over de wereld. Cosmos is onze manier om te vertellen wat wetenschap is, hoe en waarom het werkt, en waarom het ertoe doet.’ Druyan vult hem aan: ‘De belangrijkste boodschap is het belang van de waarheid. Wetenschap is een bullshitdetector. Als je weet wat de waarheid is, kun je niet gemanipuleerd worden door leugens.’
Toekomstbeeld
Het nieuwe seizoen focust op nieuwe werelden. Natuurlijk zijn dit – zeker voor een astronoom zoals Tyson – andere planeten in verre sterrenstelsels. Maar Possible Worlds betekent meer dan dat. ‘Het gaat vooral om de werelden die zich recht voor onze ogen bevinden, maar die we altijd over het hoofd hebben gezien’, vertelt Tyson. ‘Neem de plantenwereld. Onder de grond bevindt zich een hele wereld van communicatiesystemen: het mycelium. Schimmels, bacteriën en planten werken samen om dit te vormen. Je kunt het een beetje vergelijken met het internet. Alleen is het mycelium natuurlijk al vele miljoenen jaren ouder.’
‘Cosmos: Possible Worlds laat je kennis maken met al die verborgen werelden en met de buitenaardse werelden. En daarna combineer je al die werelden en kijk je weer naar onze wereld. Hoe ziet de aarde er nu uit?’ zegt Tyson.
De wereld die Tyson laat zien voor de toekomst is een hoopvol beeld. ‘Alle afleveringen vormen samen een overkoepelend geheel, wat samenkomt in een climax in de laatste aflevering. We beelden ons een toekomst in. Een toekomst waar van je zegt: ‘Ja, daar wil ik in leven.’ Maar die toekomst komt er niet vanzelf, die moeten we maken.’
Cosmos: Possible Worlds is vanaf maandag 9 maart te zien op National Geographic.