De naam van vulkaan ‘Eyjafjallajökull’ rolt bij hem soepeltjes van de tong. Al twintig jaar leidt Roel Dijksma groepen rond op IJsland. Vaak zijn dat studenten, die hij als universitair docent aan Wageningen University & Research begeleidt. Hydrogeoloog Dijksma deelt vol enthousiasme zijn kennis over fascinerende landschappen en waterstromen.
Deze zomer kan hij uw reisleider zijn, want New Scientist organiseert een exclusieve tiendaagse lezersreis naar het land dat bekendstaat om zijn thermische bronnen, vulkanen en geisers.
Het bijzonderste aan IJsland vindt Dijksma de grootsheid van het landschap, die hem na twee decennia nog altijd overrompelt. ‘Alles in het IJslandse landschap is groot. De bergen, de gletsjers, de watervallen. En de lucht is heel helder, waardoor je heel ver kunt kijken en een grote waterval vlak voor je neus lijkt te staan. Pas als je erheen rijdt, merk je hoe ver weg het eigenlijk is. En als je er dan eindelijk voor staat, besef je hoe groot en hoog het is.’
Hoe slecht is vapen voor je gezondheid?
Steeds meer mensen vapen. Inmiddels beschikken we over voldoende onderzoeksgegevens om iets te kunnen zeggen over hoe schadelijk dat is.
Groeiend eiland
‘IJsland is een eiland dat langzaam maar zeker uit elkaar wordt getrokken’, zegt Dijksma. Het land ligt op een spreidingsrug, een plek waar twee tektonische platen langzaam uit elkaar drijven. De breuklijn vult zichzelf voortdurend op met nieuw gesteente. Daardoor varieert het gesteente dat zichtbaar is aan de IJslandse oppervlakte sterk in ouderdom. In Nederland moet je honderden meters diep graven om vast gesteente van verschillende leeftijden te kunnen zien.
Het hele landschap van IJsland is er een van extremen. Langs het zuiden vloeit een warme golfstroom, wat in een prachtig groen landschap resulteert. Achter de bergen is daar niets meer van te zien. In het noordoosten vertoont het gebied zo veel kenmerken van een maandlandschap dat Neil Armstrong er zijn maanmissie heeft geoefend. Waarom het relatief groene land dan toch IJsland heet? ‘De boeren uit Noorwegen die, samen met wat Ierse en Schotse slaven, als eerste in IJsland zijn gaan wonen hebben het zo genoemd, omdat dat koud en onherbergzaam klinkt. Zodat andere mensen er niet naartoe willen,’ zegt Dijksma. Daar zijn ze behoorlijk goed in geslaagd, want het land telt maar 300.000 inwoners.
Van het zuidwesten tot het noordoosten, van groen tot leegte, van gletsjer tot vulkaan. Alles komt aan bod. Tijdens de reis is er ook ruimte om cultuur te snuiven. IJsland kent een boeiende cultuurhistorie. De eilandstaat is pas sinds een slordige duizend jaar bewoond door mensen, maar kent toch de langste parlementaire geschiedenis ter wereld. De boeren die zich er als eerste bewoners vestigden, hielden jaarlijks een bijeenkomst om afspraken te maken. De verbondenheid met het land is terug te vinden in de cultuur. ‘IJslanders zijn één met het land waarin ze wonen’, aldus Dijksma. ‘Ze kennen hun land beter dan dat Nederlanders Nederland kennen. Uiteraard zijn er uitzonderingen, maar er is beleving en bezieling. Mensen trekken er veel op uit, gaan graag de gletsjer op.’
Er valt dan ook veel te bekijken in het IJslandse landschap. ‘In Nederland is alles gereguleerd, overal zijn dijken en kades. In IJsland zijn de waterstromen vaak nog ongestoord. Een rivier ziet eruit zoals de natuur bedacht heeft dat die rivier eruit moet zien. Een steen ligt op de plek waar de natuur die steen heeft neergelegd.’ En als een gletsjer een smeltmeer kwijt moet in de rivier, dan valt er niets tegen de piekafvoer te beginnen.
Miereninvloed
Zodra de komst van piekafvoer een brug over de grootste weg van het land bedreigt, breken IJslanders in hoog tempo de weg open. Het gat zorgt ervoor dat de druk op de bruggen verlicht wordt en de rivier ruimte heeft. Iets wat in ons eigen land ondenkbaar is. Hier halen we geen stuk uit de A4 om de Haringvlietbrug te redden. ‘In Nederland is het landschap maakbaar,’ zegt Dijksma. ‘Als we het anders willen, dan komen we aangereden met onze graafmachines en maken we het zoals wij willen. In IJsland kun je dat wel willen, maar de natuur bepaalt. De invloed van de mens op het IJslandse landschap is zo groot als dat van de mieren in Nederland. Je hebt het maar te accepteren. Je kunt de schade van een eruptie opruimen, maar hij is er. Piekafvoer van een rivier overkomt je. Het enige wat je kunt doen, is na afloop de rommel opruimen en de boel repareren, zoals mieren doen.’
Tijdens de reis zal de beleving van het land centraal staan. ‘Ik vind het belangrijk dat je tijd krijgt om indrukken te absorberen. We gaan niet langs de Skógafoss, maken een foto en gaan dan weer. Alles wat we te zien krijgen, is groots en indrukwekkend. Laat je imponeren. Maak foto’s en ga rustig zitten kijken. Neem het in je op, dan komt het binnen. Daarna ga ik wel uitleggen waarom die waterval eruitziet zoals hij eruitziet. Als je alleen maar kletsend rondkijkt, mis je de essentie.’
Laat je imponeren door de grootsheid van IJsland en lees hier het hele reisprogramma
Wat Themareis Geologie
Begeleiding Roel Dijksma en Marieke Baan
Wanneer 26 augustus t/m 4 september 2019
Waar IJsland
Groepsgrootte 15-25 deelnemers
Kosten € 4895 voor abonnees, € 4990 voor niet-abonnees
Boeken via Labrys Reizen