Ik heb een theorie over wanneer het mis is gegaan in deze wereld. En daar is een hele simpele formule voor:
Impact die een persoon op de wereld heeft < kennis van zijn impact op de wereld = niks aan de hand.
Impact die een persoon op de wereld heeft > kennis van zijn impact op de wereld = slecht nieuws.
De tweede oerknal: een radicaal nieuw idee over de oorsprong van donkere materie
Sommige fysici opperen dat donkere materie in een eigen oerknal is ontstaan. Dat zou ons beeld van het heelal op zijn kop zetten.
Vroeger had iedereen – onbewust – een goed beeld van zijn ecologische footprint; je ving een buffel, plukte een bes, scheet in de buurt, en als je dat allemaal netjes deed, kon je het volgend jaar weer doen. Je trok geen olie uit de grond, dus je bracht geen nieuwe, extra CO2 in de wereld. Je ving, verzamelde en at wat je nodig had, wanneer je het nodig had, en gebruikte alles lokaal. Erg slow-food en organisch allemaal.
Maar het is mis gegaan op het moment dat we die kringlopen groter en groter gingen maken – en de kennis van mensen over die kringlopen gelijk bleef. We rijden in auto’s die extra CO2 in de lucht brengen, en eten voedsel dat over grote afstanden – wederom extra CO2 – hiernaartoe gebracht is. Dat beseffen de wetenschappers inmiddels. De inwoners van de Westerse wereld rijden echter nog steeds met de auto naar de sportschool (hoe krom is dat?!) om op een extra CO2-uitstotend apparaat te gaan staan bewegen, en gooien nog steeds tientallen procenten van dat vervoerde voedsel weg. Wat van ver komt is blijkbaar niet zo lekker.
Gelukkig komen steeds meer overheden en dus mensen hierachter, en groeien de organische landbouw en de local food movement bijvoorbeeld weer. Voedsel is helaas slechts het topje van de ijsberg. Stel je even de gemiddelde YUP voor op sinterklaasavond. Hij/zij is al weinig thuis vanwege het vele werken; een extra grote zak kado’s dus. Vaak voor kinderen die nog geen idee hebben wie sinterklaas is of waarom ze kado’s krijgen. Maar net als een vroeg suikerrijk dieet heeft dit gevolgen voor de behoeftes later in het leven – ze worden verwend en willen meer, en gaan daar op een gegeven moment aan onderdoor.
Dit alles is nog een opvoedkundige kwestie, tot de bestuursbare auto – een van de kado’s – erbij wordt gepakt, die twee rondjes heeft gereden en nu aan de kant is gezet door Junior. (Die wil namelijk de volgende 5 minuten graag aan een bewegende Elmo knuffel besteden.) De onderdelen van die auto zijn gemaakt van plastic, uit aardolie. De motor zit vol met metalen en chemicaliën. Die onderdelen worden vervaardigd door groepen Chinezen, en die schroeven hem ook nog in elkaar voor je. Dan wordt ie op een schip gezet, en helemaal hier naartoe gebracht. Een vrachtwagen rijdt hem naar de winkel. YUP koopt hem, geeft hem aan junior, en na een dag ligt ie in de vuilnisbak – met de Elmo pop gebeurt exact hetzelfde. Maar dit gedrag houdt helaas niet op als het geloof in Sinterklaas wel aan de wilgen wordt gehangen.
De aandachtsspanne van de hedendaagse Nederlander is te kort om te bevatten wat voor impact hij op de wereld heeft. Ik stel dus – even lekker extreem – voor dat iedereen ofwel moet leren wat er gebeurt als hij/zij iets koopt wat ie niet nodig heeft, óf de toegang tot dat soort producten moet ontzegd worden. Liever het eerste natuurlijk, maar wie gaat dat nog doen? Junior staat namelijk weer een keer lachend op de foto, en dat is toch meer waard dan de gezondheid en leefomgeving van Junior over 50 jaar..?
Niet alleen voedsel, maar dus ook andere producten waar we helemaal niet bij stilstaan hebben kringlopen en prijzen die niet de werkelijke kosten weergeven. Nu zijn er wel manieren om te zorgen dat dat wat meer bekendheid krijgt. Zoals in een veel bekeken serie als Planet Earth of Life, van BBC. Een uitgelezen mogelijkheid om eens te verhalen over de menselijke impact op de wereld. Maar het gebeurt niet of mondjesmaat. En waarom niet? Omdat de verkoop afneemt als mensen geconfronteerd worden met hun acties. Dat een bedrijf met alleen winst voor ogen dat besluit kan ik begrijpen, maar de door publieksgeld gefinancierde BBC? Als er toch één instantie is die zou moeten kunnen zeggen waar het op staat, en juist omdát het publiek haar betaalt, dan is het wel de BBC. Gelukkig wordt er bij ons nu ook bezuinigd op de kunsten, dus we hoeven niet bang te zijn dat we daar nog iets van leren… Ook de import van speelgoed uit China is misschien geen goed idee; het zou beter zijn dat soort dingen in eigen land te fabriceren tegen een prijs die de maatschappelijke lange termijnkosten vertegenwoordigt. Maar het gebeurt niet. Dit soort beleidskeuzes in combinatie met mijn formules van het begin laten onze eigen vicieuze kringloop zien.
Minder kritiek en/of invloed op onze daden > Bevolking minder schuldbewust > Meer vertrouwen in eigen gedrag zorgt voor grotere bek > meer invloed op politiek > Minder kritiek en/of invloed op onze daden > etc.
Op bijna elk moment van de kringloop kan ingegrepen worden om de kringloop om te draaien. Maar zeggen dat dat moet maakt je een communist of een hippie, terwijl de grote bek van een Tokkie zonder verstand van zaken wel gehoord moet worden. Nederlanders zijn nu eenmaal wars van overheidsingrijpen en dat steun ik zeker, maar we moeten stoppen met het op één hoop gooien van elke vorm van ingrijpen. Het is namelijk nogal een verschil of het gaat om roken in de kroeg of illegaal films downloaden, of om de leefomgeving van je (klein)kinderen.
