Hoe komen wetenschappers tot dat ene inzicht dat het verloop van hun carrière bepaalt? Daarover vertellen ze in de rubriek Eureka, elk weekend in het AD, verzorgd door de redactie van New Scientist. Deze keer: Bert Blocken, hoogleraar bouwfysica aan de TU Eindhoven en de KU Leuven.
‘Ik doe onderzoek naar aerosolen, kleine stof- of vloeistofdeeltjes die in de lucht zweven. Meer specifiek kijk ik naar respiratoire aerosolen, hetgeen betekent dat ze uit ons ademhalingsstelsel komen. De grootte van zo’n deeltje schommelt tussen de 0,2 en 100 micrometer.
Mijn grootste moment van inzicht kreeg ik in september 2020. Ik had net een groot nationaal project goedgekeurd gekregen, om onderzoek te doen naar de verspreiding en verwijdering van respiratoire aerosolen in sportlocaties. Maar door de lockdown kon ik geen grote groepen mensen samenbrengen. Ik moest dus een andere oplossing bedenken.
Bevat de aarde een vrijwel onbeperkte voorraad aan schone 'gouden waterstof’?
Over de hele wereld speuren mensen naar voorraden duurzame waterstof in de aardbodem. Maar hoeveel is er te vinden?
We bedachten, achteraf gezien, een inventief idee. Op de meest uiteenlopende websites kocht ik vernevelaars die we vulden met namaakspeeksel. Zeg maar een vloeistof dat qua samenstelling hetzelfde gedrag vertoont als speeksel, snel genoeg deels verdampt en waarbij een kern overblijft die niet verdampt. Na heel wat dagen in het laboratorium kozen we de meest geschikte vernevelaar en hebben we die omgevormd tot kunstmatige aerosolgenerator. Die genereert een spectrum aan aerosoldeeltjes vergelijkbaar met wat wij uitademen.
We hebben die kunstmatige generatoren toegepast om de aerosolenverspreiding in de Johan Cruijff ArenA te bestuderen. Tijdens deze testen liepen mijn promovendi voortdurend dwars door het stadionvak met een rugzak vol namaakspeeksel om de aerosolgeneratoren bij te vullen.
De resultaten die we toen vonden, moesten uiteraard wel gevalideerd worden met aerosolen van echte personen. Dat deden we op 27 maart 2021, toen het Nederlands Elftal het opnam tegen Letland, waar vijfduizend supporters bij aanwezig mochten zijn. Het was wachten op een doelpunt, want bij enthousiasme pieken de aerosolen. Dat gebeurde twee keer.
Dankzij dit onderzoek weten we hoe respiratoire aerosolen zich verspreiden en hoe we ze efficiënt kunnen wegventileren. Dit hebben we gedaan zonder proefpersonen in gevaar te brengen. De reacties op deze techniek met kunstmatige aerosolgeneratoren waren ongekend. Van Alaska tot Tasmanië, ons experiment is de wereld rondgegaan. We haalden zelfs CNN.’
