In de rubriek ‘Voorbij de Waan’ gaan wetenschappers voorbij de waan van de dag en beschrijven ze hoe de coronacrisis onze maatschappij blijvend verandert. Deze keer: ecoloog Maarten Schrama van Universiteit Leiden over het effect dat de crisis heeft op plant en dier.
Door de coronacrisis is het minder druk in de stad. Wat voor effect heeft dat op de dieren die er wonen?
‘Op websites als Waarneming.nl geven mensen nu veel meer waarnemingen door van vogels en insecten. De vraag is alleen: komt dat doordat er daadwerkelijk meer dieren zijn? Of nemen mensen nu meer de tijd om hun omgeving te bekijken en zíén ze daardoor meer? Ik denk dat beide waar zijn. Door de coronacrisis zijn sommige drukke plekken nu rustiger. Beesten maken daar gebruik van. Maar het is óók zo dat de dieren om ons heen ons meer opvallen. Zeker als je wekenlang alleen thuis zit, is een vogeltje in je tuin opeens veel waard.’
Af en toe gaat er een filmpje viral van dieren die we gewoonlijk überhaupt niet in de stad zouden zien.
‘Klopt. Uit Wales kwam bijvoorbeeld een filmpje van berggeiten die de dorpen binnenliepen. Het is lastig te beoordelen of die beelden te vertrouwen zijn. Mensen brengen nu ook veel onzin naar buiten.
Toeval speelde een grote rol bij veel spectaculaire kosmische ontdekkingen
Het heelal zit vol verrassingen. We moeten toevallige ontdekkingen in de wetenschap omarmen, zegt astrofysicus Chris Lintott.
In Nederland zien we meer beelden van wolven in het oosten van het land. Maar die lopen daar al jarenlang rond, dus ik denk niet dat zij hun gedrag daadwerkelijk hebben veranderd. Ook hierbij geldt: er zijn nu vooral meer mensen die goed opletten.’
Zijn er ook dieren die lijden onder de coronacrisis?
‘Sowieso dieren die zelf ziek worden van het virus, zoals nertsen. Maar daarnaast zijn er zeker ook dieren die last hebben van de gevolgen van de coronamaatregelen. Neem ratten. Die maken gewoonlijk gebruik van weggegooid voedsel van restaurants. Zo lang de restaurants gesloten waren, hadden zij minder eten. Het lijkt erop dat de ratten zich daarop meer buiten de stadscentra zijn gaan begeven.
Voor stadsmeeuwen geldt hetzelfde: die eten vooral snacks die mensen op de grond laten vallen. Gewoonlijk zijn de Albert Heijn to go en FEBO hun hofleveranciers. Nu er minder eten ligt, zou het goed kunnen dat meeuwen dit jaar weinig jongen krijgen en de meeuwenpopulatie krimpt.
Zo gebeurt er van alles dat biologen eigenlijk willen bijhouden. Maar het zijn zulke recente fenomenen – en ook onderzoekers hebben wekenlang noodgedwongen thuisgezeten. Dus echte studies kunnen nu pas opstarten. Al het ‘bewijs’ voor deze veranderingen is vooralsnog anekdotisch.’
En hoe zit het met de bomen?
‘Het effect van de crisis op bomen is fascinerend! In maart, april en mei waren de luchten veel blauwer dan normaal, doordat minder vliegtuigen de lucht vervuilden. Zulke blauwe luchten leidden tot lagere nachttemperaturen. Dit voorjaar zijn er evenveel nachtvorsten geweest als in de hele winter bij elkaar. Dat heeft een groot effect op planten. Bladeren bevroren en raakten beschadigd of stierven af.
Daarbij gaat het toch al niet best met de bomen, doordat ze al drie jaar met droogte kampen. Voor bomen die daardoor al verzwakt waren, kan zo’n late nachtvorst best weleens de nekslag zijn. Zelf beheer ik een stukje bos en daar valt dat ook echt te zien.’
Zal er op de lange termijn een blijvende impact zijn?
‘Dat is moeilijk te voorspellen. Dat zou kunnen, doordat er nu misschien allerlei mismatches optreden. Neem vogels; die anticiperen er al decennialang op dat er steeds vroeger in het voorjaar rupsen zijn. Daarom leggen ze ook steeds vroeger eieren. Nu de serie late nachtvorsten de rupsen minder actief heeft gemaakt, zijn die eieren mogelijk verkeerd getimed. Maar zoals ik al zei: dit zijn ‘theorettes’. Er is nog niet genoeg onderzoek naar gedaan om er echt wat over te kunnen zeggen.’
De rubriek ‘Voorbij de Waan‘ is tot stand gekomen in samenwerking met PR-bureau De Wolven. Lees ook de andere afleveringen van ‘Voorbij de Waan’.