Nu het coronavirus ook door Europa en het Midden-Oosten waart, lijkt het erop dat de covid-19-uitbraak zich zal ontwikkelen tot een pandemie. De publieke onrust neemt wereldwijd toe en onwetenschappelijk, onbetrouwbaar advies over hoe je je ertegen zou kunnen beschermen tiert welig. Hier een lijstje met zaken die je echt moet weten.
Hoe ernstig is de infectie?
Meer dan 80 procent van de mensen die geïnfecteerd raken, ontwikkelt slechts milde symptomen, zoals koorts en een hoestje. Slechts 1 op de 100 mensen overlijdt. Dit zijn doorgaans ouderen en mensen die al gezondheidsproblemen hadden, zoals hartziekten of diabetes. Onder kinderen van 9 jaar en jonger zijn, voor zover bekend, tot nu toe geen doden gevallen.
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
Hoe kun je het krijgen?
Het virus wordt waarschijnlijk overgedragen door druppeltjes die vrijkomen wanneer mensen niezen, hoesten of zelfs gewoon praten, zegt epidemioloog David Heymann van de London School of Hygiene and Tropical Medicine, die leiding gaf aan de wereldwijde inspanningen om SARS in te dammen. Als je je binnen twee of drie meter van een geïnfecteerde persoon bevindt, kun je die druppeltjes inademen. Hoe langer je in de buurt bent, hoe meer risico je loopt.
Oppervlakken kunnen ook besmet raken, bijvoorbeeld door vallende druppeltjes of door mensen die in hun hand hoesten en daarna bijvoorbeeld op een knop drukken. Als je een besmet oppervlak aanraakt en vlak daarna aan je ogen, neus of gezicht zit, dan kun je een infectie oplopen. Uitwerpselen van geïnfecteerde mensen kunnen de ziekte mogelijk ook overdragen.
Hoe kan ik voorkomen dat ik het krijg?
Je kunt het risico dat je het coronavirus oploopt verkleinen door afstand te houden van andere mensen en er een goede hygiëne op na te houden. Houd, als dat kan, tenminste een meter afstand van mensen die ziek lijken. Groet mensen niet met een handdruk, omhelzing of zoen. Was je handen vaak met zeep en water, of gebruik een handgel op basis van alcohol, met name na het aanraken van mogelijk besmette oppervlakken.
De Wereldgezondheidsorganisatie WHO zegt dat gezichtsmaskers voor gezonde mensen niet nodig zijn. Daarnaast is er volgens hen geen bewijs dat huisdieren covid-19 kunnen krijgen en verspreiden. Of dat het virus via brieven, pakketjes of voedsel kan worden overgedragen.
Hoe kan ik mezelf beschermen?
Er doen allerlei beweringen de ronde over wat je kan beschermen tegen covid-19, van vitaminen tot knoflook. Voor de meeste van deze claims bestaat geen bewijs. Waar wél bewijs voor bestaat, is dat lichaamsbeweging, genoeg slaap en een gezond dieet je immuunsysteem helpt in vorm te blijven.
We weten niet of roken de kans verhoogt dat mensen met covid-19 ernstig ziek worden, doordat China niet bijhoudt of geïnfecteerden wel of niet roken. Eerdere onderzoeken laten wel zien dat roken het risico verhoogt dat je in het ziekenhuis belandt als je griep krijgt.
Het kan geen kwaad om jezelf in te schrijven voor een griep- en pneumokokkenvaccin, die al enige tijd in Nederland worden aangeraden voor mensen boven de zestig jaar. Deze vaccins voorkomen niet dat je covid-19 oploopt, maar de bescherming die ze bieden tegen andere infecties helpt de druk op de gezondheidszorg verlichten. Wanneer minder mensen ziekten oplopen met symptomen vergelijkbaar aan covid-19, is het makkelijker de situatie onder controle te krijgen, zegt epidemioloog Jennifer Nuzzo van het Amerikaanse Johns Hopkins Center for Health Security in Baltimore.
Hoe kan ik voorkomen dat ik anderen infecteer?
Wanneer je ziek bent en denkt dat je misschien covid-19 hebt opgelopen, ga dan niet naar een dokter of het ziekenhuis. Zo zou je anderen kunnen infecteren. Blijf thuis en bel je huisarts. Als je koorts hebt, moet hoesten en ademhalingsproblemen hebt, dan raadt het WHO aan dat je medische hulp zoekt.
Als je écht naar buiten moet, draag dan een gezichtsmasker. Bedek je mond en neus met een zakdoekje als je niest en gooi het daarna weg. Als je geen zakdoekjes hebt, hoest dan in de binnenkant van je elleboog, niet in je handen.
Op dit moment circuleren er meerdere wintervirussen op het noordelijk halfrond. Mocht je, bijvoorbeeld, het norovirus oplopen, dan is het verstandig om thuis te blijven tot enkele dagen nadat je symptoomvrij bent. Dit helpt het aantal infecties verkleinen die de druk op de gezondheidszorg opvoeren. Ook maakt dit het makkelijker om de mensen in de peiling te houden die echt covid-19 hebben.
Wat gebeurt er als mijn familie of huisgenoten ziek worden?
Dit is het uitgelezen moment om te denken over wat er gebeurt als jij, of de mensen waar je om geeft, ziek worden. ‘Maak een plan voor wie wie in de gaten houdt’, zegt gezondheidswetenschapper Michael Osterholm van de Amerikaanse Universiteit van Minnesota.
Er is een behoorlijke kans dat het virus zich verspreidt onder mensen die samenleven. Het is het beste als mensen die ziek zijn in een aparte kamer verblijven en een andere badkamer gebruiken, hoewel dit in veel gevallen geen haalbare kaart zal zijn.
Als zieke mensen zorg nodig hebben, zouden zowel zij als hun verzorger mondkapjes moeten dragen, zegt Heymann. De verzorger zou ook handschoenen moeten dragen.
Moet ik voedsel en medicijnen hamsteren?
De angst voor tekorten heeft veel mensen aangezet tot het aanleggen van voorraden. In meerdere gebieden die getroffen zijn door covid-19 hebben mensen winkels geplunderd.
Over de noodzaak tot hamsteren bestaan onder experts verschillende visies. ‘Ik denk niet dat het nodig is en ik zou het zeker niet adviseren’, zegt epidemioloog Mark Woolhouse van de Universiteit van Edinburgh in het Verenigd Koninkrijk. Maar Nuzzo denkt dat het geen kwaad kan als mensen een driedaagse voedselvoorraad aanleggen, zoals in het geval van orkanen wordt aangeraden. ‘Ik wil hier niet mee zeggen dat het in dit specifieke geval ook echt nodig is’, zegt zij.
Virusblogger Ian Mackay raadt aan om langzaamaan een ‘pandemievoorraad’ op te bouwen. ‘Maar koop geen dingen die je later niet op zou eten en koop niet meer dan je voor een week of twee nodig hebt’, schrijft hij. ‘We hebben het hier niet over een niveautje zombie-apocalyps en krijgen hoogstwaarschijnlijk niet te maken met onderbrekingen in de energie- of watervoorziening.’
Osterholm zegt dat mensen niet zouden moeten proberen om medicijnen in te slaan waarvoor een doktersvoorschrift nodig is. ‘Daarmee kun je een tekort in de hand werken voor mensen die ze nodig hebben’, zegt hij.
Hoe erg kan de pandemie worden?
Als inspanningen om het virus in te dammen succesvol zijn, dan is de kans dat je überhaupt geïnfecteerd raakt heel klein. Als deze inspanningen níet werken, dan zou het grootste deel van de wereldbevolking uiteindelijk besmet kunnen raken. De gezondheidszorg zou hieronder gebukt kunnen gaan. Tekorten aan bedden, zuurstof en beademingsapparaten zouden slecht nieuws zijn voor het dodental. Mensen met andere aandoeningen zouden een minder goede behandeling kunnen krijgen. Er zouden echter genoeg mensen in goede conditie moeten overblijven om te voorkomen dat het licht uit gaat en om de winkels te bevoorraden met voedsel.
Woolhouse denkt dat het ‘aannemelijke worst-case scenario’ een soort griepseizoen 2.0 is. Osterholm denkt meer aan een grieppandemie zoals in 1918. Dat zou zonder twijfel slecht nieuws zijn, maar niet zo erg als voorgespiegeld in allerlei apocalyptische films.
Waar kun je het beste informatie vandaan halen?
Op sociale media waren veel onzinclaims rond over covid-19. Een beetje verwarring is onvermijdelijk, aangezien er nog steeds veel is dat we niet weten over het virus. Bovendien verschilt de situatie enorm van plek tot plek en verandert die razendsnel. Dus, wees extra voorzichtig met welke adviezen je deelt. Houd het laatste advies van de WHO in de gaten, evenals dat van lokale instanties zoals het RIVM in Nederland. Iedereen met vragen over het coronavirus kan terecht bij het publieksinformatienummer 0800 1351.
‘Een ieder van ons speelt een rol in de aanpak van deze uitbraak’, zegt Heymann. ‘We zitten er allemaal samen in.’