Hoe mensen zich bewegen tijdens festivals of demonstraties kan het risico op de verspreiding van infectieziektes zoals corona vergroten, blijkt uit onderzoek in de Johan Cruijff Arena.
‘We waren de bewegingspatronen aan het onderzoeken van mensen tijdens een voetbalwedstrijd en een dance-event in de Johan Cruijff Arena, toen de coronapandemie uitbrak’, zegt Philip Rutten, die aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek doet naar mensenstromen. ‘Dat motiveerde ons om te analyseren welke gevolgen deze bewegingspatronen kunnen hebben voor de verspreiding van infectieziekten zoals covid-19.’
De Amsterdamse onderzoekers sloegen de handen ineen met epidemioloog Hans Heesterbeek van de Universiteit Utrecht. Hun resultaten verschenen onlangs in het wetenschappelijk tijdschrift Nature Scientific Reports.
Er is meer onderzoek nodig naar het effect van ruimtevaart op het brein
Om veilig te ruimtereizen, moeten we in beeld krijgen hoe een leven zonder aardse zwaartekracht de hersenen beïnvloedt, stelt Elisa Raffaella Ferrè.
Wifi-tracking
Het is voor de hand liggend dat infectieziektes zich gemakkelijk verspreiden tijdens grote, drukbezochte evenementen als concerten en festivals. Daarom was een van de eerste maatregelen na het uitbreking van de coronapandemie in maart 2020 het verbieden van dit soort evenementen. Maar hoe die ziekteverspreiding verloopt, hangt af van hoe mensen zich verplaatsen binnen die grote menigten. Over dit bewegingsgedrag tijdens evenementen is verrassend weinig bekend in de wetenschappelijke literatuur.
Om dit gedrag te bestuderen gebruikten de onderzoekers metingen van de bewegingspatronen van bezoekers tijdens een voetbalwedstrijd tussen Ajax en Feyenoord in 2019 en een dance-evenement met dj Armin van Buuren in 2017, beide in de Johan Cruijff Arena. Ze volgden de bewegingen van de bezoekers via wifitracking. Hierbij werden de zeshonderd accesspoints in de Arena gebruikt om de signalen van alle apparaten met wifi op te pikken. ‘Bij de analyse van die data gaan we ervan uit dat apparaten die door het stadion bewegen smartphones van bezoekers zijn’, zegt Rutten. Deze bewegingsmetingen zijn geanonimiseerd, zodat het onmogelijk is te achterhalen wie er rondliepen.
Voetbal
Bij het voetbal waren de bewegingspatronen redelijk voorspelbaar omdat de wedstrijd gereguleerd is: je komt binnen, gaat naar je plek, blijft daar meestal lang zitten en daarna verlaat je het stadion weer. Het aantal infecties dat je zo kunt veroorzaken is bepaald door het aantal mensen om je heen op de tribune en de mensen waarmee je door de gang loopt. Hoe vol de rest van het stadion is, maakt in deze situatie weinig uit.
Het bewegingsgedrag van de bezoekers van het dancefeest was interessanter. ‘Tijdens dit meer dan zes uur durende evenement hadden bezoekers geen toegewezen plaatsen’, zegt Rutten. ‘Ze konden vrij rondlopen door het stadion en over het veld. We kunnen er dus van uitgaan dat de bewegingen die we zien niet gereguleerd zijn. Het zijn individuele keuzes.’
Op één plek
De onderzoekers ontdekten dat het bewegingsgedrag tijdens het uren durende dancefeest niet de hele tijd hetzelfde is. Mensen blijven soms een tijdlang op één plek en besluiten dan om ergens anders heen te gaan. Dat heeft gevolgen voor de verspreiding van infectieziekten.
Intuïtief verwacht je misschien dat je het meeste risico loopt om besmet te worden in een mensenmassa die de hele tijd door elkaar loopt, omdat je dan veel mensen ontmoet. Maar dit onderzoek toont aan dat juist een evenement waarbij bezoekers zich met lange tussenpozen volledig vrij bewegen het riskantst is. Dat komt doordat het tijd kost om een infectie over te dragen. Ook maakt het aantal aanwezigen hier in tegenstelling tot bij een voetbalwedstrijd wel uit: hoe voller het stadion, hoe groter het infectierisico.
‘Dit risicovolle bewegingsgedrag kan typisch voorkomen op evenementen zoals festivals, politieke demonstraties of grote religieuze bijeenkomsten’, zegt Rutten. ‘Omdat deze afwisselende bewegingspatronen niet in een enkel model te bevatten zijn, pleiten we voor een meer holistische kijk om het bewegingsgedrag en de infectierisico’s tijdens evenementen in kaart te brengen.’
