Bezinksel op de zeebodem, dat een ‘dodelijke comeback’ maakte door vulkaanuitbarstingen, zou wel eens de oorzaak kunnen zijn van de massa-uitsterving van planten en dieren, zo’n 250 miljoen jaar geleden.
Oeroude sedimenten op de zeebodem die in heet magma belanden, vormen het ontbrekende puzzelstuk in de verklaring voor de massa-uitsterving die ruwweg 250 miljoen jaar geleden plaatsvond. Tot die opmerkelijke conclusie komt een internationaal geologisch team, onder leiding van de Russische tweelingbroers Stephan en Alexander Sobolev. Voor het onderzoek ontwikkelden zij een nieuw geodynamisch model, dat staat beschreven in het tijdschrift Nature van 15 september.
Siberische Trappen
De Sobolevs zijn de eersten die bekeken hoe oceanische aardkorst, als die in de hete mantel van de aarde terechtkomt, eigenschappen van magma beïnvloedt. Ze ontdekten dat sedimenten en zout water in de oeroude oceanische aardkorst als gevolg van convectie in het binnenste van de aarde weer naar boven kunnen komen als giftige gassen, waaronder koolstofdioxide en halogenen. ‘Sedimenten en zouten van de zeebodem maken een dodelijke comeback in het magma’, aldus Sobolev.
Wat gebeurt er als de permafrost ontdooit?
Door de opwarming van de aarde dooit de permafrost in rap tempo. Aardwetenschapper Niek Jesse Speetjens deed onderzoek naar de gevolgen.
Met hun nieuwe model beschreven de geologen de vorming van een vulkanische vlakte, genaamd de Siberische Trappen, door opeenvolgende vulkaanuitbarstingen. Hun bevindingen sloten goed aan bij de werkelijkheid en konden onder andere verklaren waarom de vorming van de Siberische Trappen samenviel met de massale uitsterving. De gassen kwamen nog voor de werkelijke uitbarsting aan de oppervlakte en veroorzaakten de massasterfte volgens Sobolevs model.
Creatief
Dit is een nieuwe verklaring voor de massa-extinctie, die tot nu toe lastig was toe te schrijven aan de uitbarstingen. Collega-geofysicus Rob Govers van de Universiteit Utrecht, die niet meewerkte aan de ontwikkeling van het model, is ook enthousiast. ‘Het is een creatief model, dat met goede argumenten is onderbouwd’, aldus Govers.
Hij benadrukt echter ook dat dit slechts een theorie is, die nog wel uitgebreid getest moet worden. Daar zijn echter aanknopingspunten voor. Govers suggereert bijvoorbeeld de samenstelling van de Siberische Trappen zorgvuldig te onderzoeken op overblijfselen van elementen uit de oceanische lithosfeer.
IJsland
Of ons binnenkort een nieuwe periode met mega-uitbarstingen te wachten staat valt niet te voorspellen aan de hand van het model. De vulkanische activiteit is de afgelopen eeuwen uitzonderlijk laag geweest. Govers waarschuwt echter dat natuurlijke schommeling in die activiteit onherroepelijk tot een periode van veel erupties zal leiden. De enorme erupties van 250 miljoen jaar geleden zijn uitzonderlijk. Vorig jaar bleek echter dat ook een ‘minuscule’ uitbarsting als die in IJsland grote invloed kan hebben.
