Onze gewassen zijn sneller en makkelijker te verbeteren dan we tot nu toe dachten, tonen Utrechtse wetenschappers aan. We kunnen namelijk de genen van bacteriën die rond planten leven manipuleren. Dit inzicht biedt kansen voor de wereldwijde voedselzekerheid.
Het veredelen van planten – een methode om planten uit een groep te selecteren die de gewenste eigenschappen hebben – staat centraal in het debat hoe we alle monden op de wereld verantwoord kunnen blijven voeden. Tot op het heden richtten wetenschappers zich op de genen in de plant zelf, een proces dat bekendstaat als GMO. Dit proces is erg tijdrovend. Onderzoekers aan de Universiteit Utrecht vonden recent een snellere manier om gewassen te veredelen.
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
In plaats van op de genen van de plant kun je je namelijk ook richten op de genen van de bacteriën die rond planten leven. De onderzoekers menen dat het modificeren van deze genen niet alleen sneller, maar ook goedkoper is dan klassieke veredeling.
Lager prijskaartje
Planten leven – net als mensen – in een complex samenwerkingsverband met allerlei bacteriën. Dit concept was al bekend en wordt in vaktermen de holobiont genoemd. Mohammad Ravanbakhsh en zijn team ontdekten dat niet alleen de plant zelf, maar ook de holobiont kan worden aangepast om de gewenste planteneigenschappen te verkrijgen. Zo toonden de wetenschappers aan dat ze de voedingswaarde van de plant kunnen verhogen door zowel een gen in de plant zelf als een gen van de bacteriën die bij de plant horen te manipuleren.
Het veranderen van de genen van bacteriën gaat echter velen malen sneller en er bungelt ook nog eens een lager prijskaartje aan. ’Wanneer je bacteriën kweekt, ontstaan er al heel snel spontane mutanten’, zegt Alexandre Jousset, een van de onderzoekers. ‘Voor deze studie hebben we een raamwerk ontwikkeld waarmee we de genen kunnen manipuleren van de bacteriën die rondom planten leven.’
Kwaad daglicht
De onderzoekers benadrukken dat deze methode geen GMO is en dus gewoon in de land- en tuinbouw kan worden toegepast. Waarom is dit zo belangrijk? Is GMO zo schadelijk? Nee, zegt Richard Visser, hoogleraar plantveredeling aan de Wageningen Universiteit. ‘Er zitten geen specifieke problemen aan GMO. Ik durf zelfs te stellen dat met GMO veredelde gewassen beter gecontroleerd worden dan gewoon veredelde gewassen.’ Volgens Visser is het probleem dat GMO in Europa, en ook in delen in Afrika en Azië, in een kwaad daglicht is komen te staan door allerlei protesten.
Maar wat hem betreft kun je de aanpak niet echt GMO-vrij noemen. ‘Formeel is het wel GMO. Deze modificaties bij bacteriën zijn echter vrijgesteld, omdat je het verschil niet kunt aantonen tussen natuurlijke en door mensen veroorzaakte mutaties.’
Niet de oplossing voor alle problemen
Visser beweert dat het nog wel een poosje zal duren voor we deze techniek kunnen toepassen op grotere schaal. ‘Het zou mij niet verbazen als er voor elk gewas specifieke micro-organismen nodig zijn om het gewenste effect teweeg te brengen. Dat vereist dan nog veel tijd en onderzoek.’
Dat neemt niet weg dat hij enthousiast is over de resultaten van de studie. ‘Ik kan me voorstellen dat deze techniek in combinatie met allerlei andere ontwikkelingen in de land- en tuinbouw zal bijdragen aan voedselzekerheid. Maar het is zeker niet de oplossing voor alle problemen.’
