In een kleinschalig onderzoek verlaagde escitalopram, een vaak voorgeschreven antidepressivum, de gevoeligheid van proefpersonen voor aangename ervaringen.
Mensen die antidepressiva gebruiken, ervaren vaak dat ook hun positieve gevoelens worden afgezwakt. Dat die ongewenste afzwakking optreedt, is nu bewezen door neurowetenschapper Christelle Langley van de Universiteit van Cambridge.
De meest voorgeschreven antidepressiva behoren tot de klasse van selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRI’s). Daarvan wordt gedacht dat ze de hoeveelheden van serotonine verhogen, een neurotransmitter in het brein die ook wel bekend is als het ‘gelukshormoon’. Maar waarom dat de gemoedstoestand kan verbeteren is niet helemaal bekend.
‘Depressie zit niet alleen in het hoofd, maar in het hele lichaam’
Psychiatrisch epidemioloog Brenda Penninx onderzoekt het verband tussen mentale en lichamelijke gezondheid.
Ongeveer de helft van de mensen die antidepressiva gebruiken, ervaren een ongewilde afzwakking van zowel positieve als negatieve gevoelens. ‘Ze zeggen dat ze niet veel voelen’, zegt neuropsychiater Barbara Sahakian, die bij het onderzoek betrokken was.
Beloningstestje
Of dat te wijten is aan antidepressiva, is lastig te onderzoeken. Ook depressie zelf kan namelijk een verlies van plezier veroorzaken bij activiteiten die iemand voorheen wel leuk vond. Daarom onderzochten Langley en haar collega’s het dempende effect van SSRI’s bij proefpersonen die geen mentale gezondheidsklachten hadden.
Het team gaf ofwel de vaak voorgeschreven SSRI escitalopram, ofwel een placebo, aan 66 proefpersonen zonder depressie. Na drie weken voerden de proefpersonen verschillende taken uit die het geheugen en leervermogen testten.
Een van die taken mat hoe goed de proefpersonen konden leren als er beloningen werden gegeven. Daarbij moesten ze telkens kiezen tussen twee prikkels. Door middel van trial and error leerden ze dat de ene prikkel vaker tot de beloning leidde dan de andere. Vervolgens wisselde de kans op beloning voor elke prikkel om, en moesten de proefpersonen het systeem opnieuw leren.
De proefpersonen die escitalopram hadden gekregen, waren 23 procent minder gevoelig voor de kanswisseling dan degenen met de placebo. Dat bleek uit de snelheid waarmee ze zich het nieuwe systeem eigen maakten. Andere proeven lieten zien dat het medicijn geen effect had op andere cognitieve vaardigheden.
Terughoudendheid bij artsen
De vondst suggereert dat SSRI’s de gevoeligheid van mensen voor beloningen of andere aangename ervaringen dempt, zegt Sahakian. Maar ze voegt toe dat de medicatie ook de intensiteit van negatieve gevoelens kan afzwakken, wat juist wenselijk is. ‘Ik hoop dat dit artsen niet terughoudender maakt met het voorschrijven van antidepressiva’, zegt ze. ‘Het zijn heel belangrijke medicijnen. Ik hoop dat artsen sneller het gesprek met hun patiënten aangaan over mogelijke bijwerkingen.’
‘Waarom antidepressiva de emoties van sommige mensen afzwakken, is een heel belangrijke vraag’, zegt neurowetenschapper Catherine Harmer van de universiteit van Oxford. ‘Ik denk niet dat deze bevindingen verklaren waarom sommige mensen dat ervaren.’ Wel zegt ze dat het onderzoek een stap voorwaarts is voor het ontwikkelen van nieuwe medicijnen die gevoelens niet afzwakken. Het onderzoek was, zegt ze, wel nuttiger geweest als de proefpersonen ook nog was gevraagd of ze afgezwakte emoties ervoeren.
