Het Indiase maankarretje Pragyan is van koers veranderd om een vier meter brede krater op het oppervlak te ontwijken. Zijn kompaan, de lander Vikram, heeft intussen de temperatuur van het oppervlak gemeten.
Halverwege de Indiase Chandrayaan 3-missie heeft maanrover Pragyan met succes een kleine krater ontweken. Vervolgens ging de rover verder met het verkennen van onbekend terrein in de buurt van de zuidpool van de maan. Ondertussen heeft de bijbehorende lander Vikram zijn eerste meetgegevens naar de aarde verzonden.
Op 23 augustus landde Vikram, een lander van de Indiase ruimtevaartorganisatie ISRO, op het maanoppervlak. Vier uur na de landing kwam de zon op en rolde de zeswielige rover Pragyan van de lander.
Toeval speelde een grote rol bij veel spectaculaire kosmische ontdekkingen
Het heelal zit vol verrassingen. We moeten toevallige ontdekkingen in de wetenschap omarmen, zegt astrofysicus Chris Lintott.
Zodra zijn zonnepaneel energie opleverde, ging de 26 kilo wegende rover op pad. Op 27 augustus stuitte hij op een krater van vier meter breed, waardoor een koerswijziging nodig was. Pragyan is nu ‘veilig op weg langs een nieuwe route’, twitterde ISRO op 28 augustus.
Vloeibaar water
Inmiddels heeft de Chandrayaan 3-missie ook de eerste wetenschappelijke gegevens opgeleverd. Een apparaat op de lander genaamd ChaSTE (Chandra’s Surface Thermophysical Experiment) heeft de temperatuur van het maanstof onder het oppervlak gemeten.
Op een diepte van 20 millimeter bedraagt die temperatuur ongeveer 40 °C. Omdat maanstof warmte slecht geleidt, neemt de temperatuur snel af naarmate je dieper de grond in gaat. Op een diepte van 80 millimeter bedraagt de temperatuur nog maar -10 °C.
Dit betekent dat onder het oppervlak vloeibaar of bevroren water verstopt kan zitten. Dat zou grote gevolgen hebben voor bemande missies, aangezien astronauten dat water zouden kunnen drinken. Ook zouden ze er zuurstof en raketbrandstof van kunnen maken.
Volgens planeetwetenschapper John Bridges van de Universiteit van Leicester in het Verenigd Koninkrijk maakt de lage druk op de maan het onwaarschijnlijk dat er vlak onder het oppervlak vloeibaar water zit, zelfs in gebieden waar de temperatuur boven het vriespunt ligt. Door die lage druk zou water namelijk wegkoken. Op grotere dieptes kan de druk volgens hem wel hoog genoeg zijn voor vloeibaar water.
Bridges vindt het nog te vroeg om de metingen van Chandrayaan 3 te interpreteren. ‘Maar het is fantastisch dat ze gegevens binnenkrijgen’, zegt hij. ‘Je gaat ze dan vanzelf vergelijken met andere ruimtevaartorganisaties: ze halen Rusland als het ware in.’
Maan-dag
De officiële duur van de Chandrayaan-3 missie is al bijna verstreken: de lander en de rover zullen naar verwachting vanaf 23 augustus één maan-dag (14 aardse dagen) in bedrijf zijn. Hun levensduur wordt beperkt door de zonsondergang. Zodra de zon onder de horizon verdwijnt, kunnen de apparaten geen energie meer oogsten met hun zonnepanelen. Ook krijgen ze ‘s nachts temperaturen tot -238 °C te verduren.
‘Onze prioriteit is het verkrijgen van wetenschappelijke gegevens over één maan-dag’, zegt missiedirecteur M Srikanth van ISRO in The Times of India. ‘We hebben er vertrouwen in dat de lander en rover weer tot leven zullen komen als de nacht voorbij is. Maar ook als dat niet gebeurt, is de missie geslaagd.’
Update 5 september: Inmiddels zijn zowel de rover als de lander in ‘slaapstand’ gegaan en bereiden ze zich voor op de nachtelijke vrieskou die hun elektronische componenten zou kunnen vernietigen. De rover bevindt zich zo’n 100 meter bij de lander vandaan. Hun zonnepanelen zijn in de beste positie geplaatst om bij de volgende zonsopgang, die op 22 september wordt verwacht, weer energie op te wekken.
