De laatste nog intacte ijsplaat van Canada is afgebroken, blijkt uit satellietbeelden. Dit gaat de rest van de wereld niet in de koude kleren zitten.
Als gevolg van de opwarming in het noordpoolgebied is de Milne-ijsplaat – de laatste nog intacte ijsplaat van Canada – in juli ingestort. En deze ijsplaat is niet de enige. Volgens wetenschappers is er een snelle afname in zee-ijs, landijs en ijsplaten op de Noordpool. De effecten hiervan zijn ook al zichtbaar in de rest van de wereld.
De meeste ijsplaten worden gevoed door gletsjers die vanaf het land de zee instromen. De Milne-ijsplaat is echter anders, vertelt hoogleraar polaire meteorologie Michiel van den Broeke van de Universiteit Utrecht. Deze ijsplaat is ter plaatse ontstaan, voornamelijk door de jarenlange opbouw van sneeuwval. Daardoor is hij slechts enkele tientallen tot hooguit honderd meter dik.
‘Wat mensen allang vergeten zijn, staat nog geschreven in bomen’
Met haar boomboor onderzoekt Valerie Trouet woudreuzen en reconstrueert ze wat die allemaal hebben meegemaakt.
Opgebroken
IJsanalist Adrienne White van de Canadian Ice Service ontdekte dat de Milne-ijsplaat 43 procent kleiner geworden is in slechts enkele dagen. Op satellietbeelden zag zij dat er rond 30 en 31 juli een breuk ontstond, waarbij twee grote en meerdere kleine ijsbergen wegdreven. De grootste ijsberg heeft een oppervlakte van 55 vierkante kilometer en is tussen de 70 en 80 meter dik. ‘Dat is een groot blok ijs’, zegt White in een persbericht. ‘Als deze richting een booreiland drijft, is er niets wat je kunt doen om deze ijsberg te stoppen’.
Het afkalfproces – het openbreken – begint met een breuk in de ijsplaat. Deze breuk wordt veroorzaakt door gletsjerspleten die ontstaan door de beweging van de ijsplaten. Wanneer smeltwater in de gletsjerspleten stroomt, worden ze steeds dieper. Als de spleet zo diep is dat hij de hele ijsplaat doorboort, breekt een deel van de plaat af door de werking van wind, golven een oceaanstromingen. Het afgebroken blok ijs drijft de oceaan op waar het uiteindelijk smelt.
Volgens Van den Broeke betekent de breuk dat de ijsplaat op termijn hoogstwaarschijnlijk helemaal zal verdwijnen. Dit komt voor hem niet als een verrassing. ‘We zien ijsplaten in het noordpoolgebied al langer kleiner worden. Dat komt doordat ze smelten, van boven door de warmer wordende atmosfeer, en van onder door de warmer wordende oceaan. Zo worden de ijsplaten steeds dunner en breken ze sneller.’
Warme oceanen
Volgens hoogleraar glaciologie Luke Copland aan de Universiteit van Ottawa is klimaatverandering de oorzaak van de breuk. Het noordpoolgebied is deze zomer gemiddeld vijf graden warmer dan de zomers tussen 1980 en 2010.
Ook volgens Van den Broeke is er geen twijfel over mogelijk: ‘Het noordpoolgebied is de afgelopen eeuw sterk opgewarmd, wat heeft geleid tot een snelle afname van het zeeijs, het landijs en ijsplaten. We weten dat de opwarming is veroorzaakt door de toename van broeikasgassen in de atmosfeer. Daarnaast weten we ook dat een groot deel van die warmte terechtkomt in de oceaan.’
Wijdverbreid en ingrijpend
De afname in het ijs in het noordpoolgebied heeft volgens Van den Broeke ook gevolgen voor de rest van de wereld. Door smeltend landijs – gletsjers – stijgt de zeespiegel wereldwijd, dus ook in Nederland. Daarnaast komt er bij ontdooiende permafrost CO2 en methaan vrij, twee belangrijke broeikasgassen. Dit kan de wereldwijde opwarming versterken.
Van den Broeke: ‘Zoals je ziet, zijn de recente veranderingen in het noordpoolgebied wijdverbreid en ingrijpend. Doordat het klimaatsysteem een gekoppeld systeem is, zullen we daar op termijn ook in Nederland de gevolgen van ondervinden. Maar klimaatverandering laat Nederland nu al niet onberoerd, zoals de huidige hittegolf laat zien.’
