Hoe welvarender de economie, hoe meer de liefde als thema in de literatuur voorkomt. Dat ontdekte een groep Franse onderzoekers.
In de loop van de middeleeuwen werd de literatuur wereldwijd ‘liefdevoller’. Opvallend, vonden historici: waarom verliep de geschiedenis in verschillende culturen volgens hetzelfde patroon?
Met vier experimenten tonen Franse onderzoekers nu een verband aan tussen een toegenomen welvaart en meer liefde in de literatuur. Dat schrijven ze in het wetenschappelijk tijdschrift Nature Human Behavior. Ze laten daarnaast zien dat hetzelfde patroon zich ook al eens voordeed in het oude Griekenland, in het Romeinse Rijk en in India tijdens de klassieke periode. Vooralsnog is onduidelijk wat het verband veroorzaakt.
‘Depressie zit niet alleen in het hoofd, maar in het hele lichaam’
Psychiatrisch epidemioloog Brenda Penninx onderzoekt het verband tussen mentale en lichamelijke gezondheid.
De auteurs zochten naar vier liefdeselementen in verhaallijnen: liefde op het eerste gezicht, tragisch gescheiden koppels, trouwe liefde en zelfmoord door liefdesverdriet. Elk element heeft te maken met onder psychologen en antropologen erkende eigenschappen van verliefdheid: het idealiseren van een partner, emotionele afhankelijkheid, verbinding op lange termijn en nieuwe afwegingen van prioriteiten in het leven. Hoe meer deze elementen in een literair werk terug te vinden zijn, hoe romantischer het verhaal is.
Liefdeselementen
De onderzoekers zochten nadrukkelijk niet naar de mate waarin liefdesgevoelens in woorden werden beschreven. Het ging ze daarentegen om de beschreven daden. Culturen die minder makkelijk over liefdesgevoelens spreken, zouden anders moeilijk te vergelijken zijn met spraakzamere culturen. Door te focussen op de genoemde liefdeselementen in de verhaallijnen, gaat de vergelijking wel op, stellen de onderzoekers.
Daarnaast zochten de onderzoekers uit waar en wanneer de economie in de loop van de geschiedenis sterk was. Daarbij stelden ze een specifiek landbouwwerktuig centraal: de ploeg. Toen dat werktuig in de middeleeuwen werd uitgevonden, explodeerde de economie. Althans, dat gebeurde alleen in landen met veel kleigrond – bij uitstek geschikt voor landbewerking met ploegen. De hoeveelheid kleigrond werd daardoor een goede indicator van economische groei. Buurlanden met een vergelijkbare cultuur maar met minder kleigrond produceerden relatief minder voedsel. Zo konden de onderzoekers op zeer lokaal niveau de toenemende welvaart vergelijken met de toename van romantische literatuur.
Op plekken waar de economie groeide, produceerde men naast meer voedsel ook romantischere literatuur, concluderen de onderzoekers. De correlatie blijkt hardnekkig: zelfs wanneer verhalen een eeuw later opnieuw werden herschreven, werd de tweede versie van het verhaal romantischer wanneer de welvaart toenam. Als het met de economie juist slechter ging, verdwenen romantische elementen weer uit een verhaal.
Lang en gelukkig
Wie zoekt naar de beschreven liefdeselementen, zal overal ter wereld mooie verhalen vinden, zo blijkt. Zie bijvoorbeeld het Chinese literaire genre van caizi jiaren, waarin doorgaans twee personages op het eerste gezicht verliefd worden door elkaars uitzonderlijke schoonheid en literaire talent. Het koppel moet vele obstakels overwinnen, tot ze aan het einde – spoiler alert – eindelijk kunnen trouwen. Of zie het klassiek Griekse verhaal Leucippe en Clitophon: een jong verliefd stel van uitzonderlijke schoonheid dat door allerlei slechtgezinde figuren in avonturen verzeild raakt, elkaar uit het oog verliest, tot ze elkaar na lange tijd weer in de armen kunnen vliegen. En ze leven, uiteraard, nog lang en gelukkig.
