We horen wel vaker dat bijen ernstig bedreigd worden. Maar hoe zit het eigenlijk met de hommels in Europa? Volgens milieuwetenschapper Diana Erazo van de Université Libre in Brussel komen ook deze pluizige zesvoetertjes in het gedrang. Door klimaatverandering zullen de Europese hommelpopulaties enorm krimpen. Dat blijkt uit haar onderzoek dat gepubliceerd is in het blad Nature.
Waarom zijn de hommels in gevaar?
‘We hebben ontdekt dat de populaties van veel hommelsoorten in de toekomst zullen verminderen. Sommige soorten die de Internationale Unie voor Natuurbehoud (IUCN) nu beschouwt als minst zorgwekkend, zullen in de toekomst wel in gevaar komen. Andere soorten, die nu al wel hoog op de lijst van de IUCN staan, kunnen in het jaar 2061 tot 2080 al uitgestorven zijn.
Vooral bij het noordpoolgebied en de hoge koude delen van de Alpen zal de vermindering van hommelpopulaties het meest zorgwekkend zijn. Maar ook in landen als België, Nederland, Noord-Frankrijk en Duitsland hebben we al afname van de hommelpopulaties gezien.’
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
Hoe hebben jullie dit onderzocht?
‘We hebben waarnemingsgegevens van 46 hommelsoorten in Europa geanalyseerd en in verband gebracht met bestaande datasets van verschillende omgevingsvariabelen zoals temperatuur, neerslag, vochtigheid en landbedekkingstype. Dus weilanden, akkerland en bossen. Dit hebben we gebruikt om een machine-learning-model te trainen (een soort kunstmatige intelligentie, red.) die voorspelt wat er in de potentiële toekomstscenario’s van het IPCC zal gebeuren met de hommelpopulaties. We gebruikten data over deze hommelsoorten uit het heden en verleden om ons model te valideren.’
Waardoor zullen hommelpopulaties kleiner worden?
‘Een belangrijke variabele is de stijging van de temperatuur. Maar ook veranderingen in neerslag, vochtigheid en landgebruik kunnen bijdragen aan een minder geschikt ecosysteem voor hommels. Denk bijvoorbeeld aan de omzetting van bossen naar akkerland of weilanden.’
Kunnen we de afname in hommelpopulaties stoppen?
‘Wat mensen zouden kunnen doen is de CO2-voetafdruk verminderen. Maar zelfs in het meest optimistische scenario, met de minste koolstofuitstoot, zal er zeker een afname in hommelpopulaties zijn.’
Wat moeten we dan verwachten?
‘Eén ding dat we hopen is dat de hommelpopulaties van West-Europa gaan migreren naar Noord-Europa, en dat veranderingen in temperatuur, neerslag en vochtigheid Scandinavië meer geschikt zal maken om de hommelpopulaties in stand te houden. Dan moeten de populaties zich wel goed gaan aanpassen aan de nieuwe omgeving. Dit kan leiden tot een andere dynamiek of concurrentie tussen de populaties.
Het gaat echter niet alleen om soortbehoud. Er zijn ook economische aspecten waar we ons zorgen over kunnen maken. Het grootste probleem is namelijk dat hommels belangrijk zijn voor de productie in de landbouw. Ze bestuiven belangrijke gewassen die gebruikt worden voor ons voedsel.’
Kunnen die hommels zich niet gewoon aanpassen?
‘Ik denk dat die mogelijkheid er altijd is. Maar er is een grens aan de hoeveelheid stress die een organisme kan verdragen als gevolg van omgevingsveranderingen. In Zuid-Amerika bestaat nu wel een hommelsoort, Bombus terrestris, die zijn eerder bekende geografische grenzen heeft verlegd. Maar zoiets verwacht je niet. Dat zijn uitschieters in de natuur. Dus het zou kunnen gebeuren, maar we hebben er geen controle over.
Zo zijn er bijvoorbeeld ook enkele soorten – bij het noordpoolgebied en de hoge koude delen van de Alpen – waar we ons veel zorgen om maken. En waarbij de kans dat ze gaan uitsterven in 2060 tot 2080 vrij groot is.’
