Onderzoekers hebben een mRNA-vaccin ontwikkeld dat een rode, jeukende huiduitslag veroorzaakt wanneer je bent gebeten door een teek. Dit helpt je om de teek weg te halen voordat die bacteriën overdraagt die de ziekte van Lyme veroorzaken.
Infectieziekte-expert Erol Fikrig van de Amerikaanse Yale-universiteit heeft met zijn collega’s een mRNA-vaccin ontwikkeld dat een immuunreactie tegen teken opwekt. Daardoor kun je een teek weghalen voordat die de ziekte van Lyme overdraagt. Het vaccin blijkt effectief in tests met cavia’s. De onderzoekers hopen dat dit resultaat de deur opent naar klinische proeven bij mensen.
De ziekte van Lyme wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi. Deze bacterie kan via een tekenbeet op de mens worden overgedragen. Als de ziekte niet tijdig behandeld wordt, kun je er levenslange gezondheidsproblemen aan overhouden, zoals Lyme-artritis en zenuwpijn.
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
Sneller loslaten
Het vaccin stelt het immuunsysteem bloot aan negentien eiwitten die in tekenspeeksel voorkomen. Op die manier wordt de lichamelijke afweer getraind om op tekenbeten te reageren.
Het vaccin bevat mRNA-moleculen die cellen de opdracht geven om deze eiwitten aan te maken. Op dezelfde manier zetten mRNA-vaccins tegen covid-19 cellen ertoe aan om coronaviruseiwitten aan te maken.
De cavia’s die het antitekenvaccin toegediend hadden gekregen, ontwikkelden een rode, jeukende uitslag wanneer ze later door een teek werden gebeten. Dat wijst erop dat hun immuunsysteem op de beet reageerde. Ook waren de teken geneigd om snel los te laten, zodat ze minder bloed opzogen dan ze normaal zouden doen.
Geen besmettingen
Vervolgens plaatsten de onderzoekers teken met lymeveroorzakende bacteriën op gevaccineerde en ongevaccineerde cavia’s. Bij de gevaccineerde dieren werden de teken weggehaald zodra de huiduitslag zichtbaar was. Dat gebeurde meestal binnen 18 uur. Geen van die cavia’s raakte besmet door de bacterie. Daarentegen raakte de helft van de ongevaccineerde dieren besmet.
Zelfs zonder het opzettelijke verwijderen van de teek kan het vaccin besmetting met de schadelijke bacterie voorkomen, zegt Fikrig. De immuunreactie die het vaccin opwekt, kan er namelijk voor zorgen dat de teek vanzelf van de huid af valt voordat die de bacterie overdraagt.
De onderzoekers gaan het vaccin nu testen op andere dieren. Daarna willen ze beginnen met klinische proeven bij mensen.
Combi-vaccin
Het antitekenvaccin is anders dan andere lymevaccins die in ontwikkeling zijn. Die vaccins zijn namelijk gericht op de bacteriën, en niet op de teken die de bacteriën meedragen. Beide benaderingen leveren veelbelovende resultaten op, zegt Petr Kopáček van het Instituut voor Parasitologie in Tsjechië. Antitekenvaccins hebben volgens hem als voordeel dat ze mogelijk ook bescherming bieden tegen andere ziektes die door teken worden overgedragen, zoals anaplasmose, wat meestal leidt tot griepachtige verschijnselen, en babesiose of ‘tekenkoorts’.
Fikrig hoopt dat er een vaccin kan worden ontwikkeld dat zowel de schadelijke bacteriën als de teken aanvalt. ‘Een combinatie van beide benaderingen kan een nog effectiever vaccin opleveren’, zegt hij.
Andere wetenschappers onderzoeken momenteel of de ziekte van Lyme in het wild kan worden uitgeroeid. Dat willen ze doen door aas te verspreiden dat het stofje hygromycine A bevat. Dit stofje is dodelijk voor B. burgdorferi, maar heeft nauwelijks effect op de meeste andere bacteriën. Ook is het ongevaarlijk voor dieren.
