Ruimtetelescoop Euclid heeft gedetailleerde foto’s gemaakt van sterrenstelsels, sterrenstelselclusters en nevels vol pasgeboren sterren. Het zijn de eerste beelden van de telescoop die gepaard gaan met wetenschappelijke metingen.
De eerste wetenschappelijke beelden van Euclid, een nieuwe ruimtetelescoop van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, zijn een feit. Op de plaatjes zie je sprankelende clusters van sterrenstelsels, een verbluffend scherp beeld van een nabijgelegen spiraalstelsel en een kleurrijke wolk van gas die honderdduizenden jonge sterren herbergt.
Beeld: ESA/Euclid/Euclid Consortium/NASA, beeldbewerking door J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay), G. Anselmi.
Op de bovenstaande foto staat een gebied waar sterren geboren worden, Messier 78 genaamd. Euclid is zoveel beter dan zijn voorgangers dat de telescoop alleen al met deze afbeelding meer dan 300.000 nieuwe objecten heeft onthuld.
Toeval speelde een grote rol bij veel spectaculaire kosmische ontdekkingen
Het heelal zit vol verrassingen. We moeten toevallige ontdekkingen in de wetenschap omarmen, zegt astrofysicus Chris Lintott.
De meeste daarvan zijn nieuwe sterren, maar er zitten ook ‘weesplaneten’ tussen: werelden die in hun uppie door de ruimte zweven in plaats van dat ze rond een ster draaien. Deze planeten waren voorheen in dit gebied onmogelijk te detecteren.
Beeld: ESA/Euclid/Euclid Consortium/NASA, beeldbewerking door J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay), G. Anselmi.
Op de twee afbeeldingen hierboven zijn clusters van sterrenstelsels te zien: Abell 2390 en Abell 2764. In deze clusters zit donkere materie verstopt. Een van de belangrijkste doelen van de Euclid-telescoop is om dit mysterieuze spul in kaart te brengen. Wanneer licht van verre sterrenstelsels langs clusters zoals deze reist, vervormt het. Door dat licht te bestuderen, kunnen astronomen dus de zwaartekrachtseffecten van donkere materie onderzoeken.
Beeld: ESA/Euclid/Euclid Consortium/NASA, beeldbewerking door J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay), G. Anselmi.
Euclides heeft ook foto’s geknipt van individuele sterrenstelsels binnen de clusters, zoals de twee op de afbeelding hierboven. Deze sterrenstelsels maken deel uit van de Dorado-groep. Ze voeren samen een complexe dans uit waarbij ze langs elkaar heen zwieren en uiteindelijk samensmelten.
Beeld: ESA/Euclid/Euclid Consortium/NASA, beeldbewerking door J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay), G. Anselmi.
De laatste foto, hierboven, toont een enorm spiraalsterrenstelsel genaamd NGC 6744. Met gedetailleerde beelden zoals deze kunnen astronomen de vorming van sterrenstelsels tot in detail bestuderen. Een eerste resultaat is al geboekt: ze hebben dankzij Euclid een nieuw dwergsterrenstelsel ontdekt dat rond NGC 6744 draait.
Wetenschappelijke missie
De nieuwe beelden gaan gepaard met de eerste wetenschappelijke gegevens van de missie, die ook vandaag zijn gepubliceerd. Onderzoekers leggen momenteel de laatste hand aan de eerste wetenschappelijke artikelen over de meetgegevens. Eerder stuurde Euclid al andere kleurenfoto’s naar de aarde.
Deze vijf beelden, samen met nog twaalf andere die nog niet helemaal zijn geanalyseerd, zijn gemaakt in slechts 24 uur observatietijd van de telescoop. ‘Na afloop van de missie zal de hemelkaart die Euclid maakt de meest gedetailleerde foto van de hemel ooit zijn. Dit geeft eigenlijk al een idee van de mogelijkheden van het observatorium’, zegt Roland Vavrek, lid van het Euclid-team. ‘Als dit allemaal op één dag gebeurt, dan laat het maar zien hoeveel gegevens de missie in zes jaar zal opleveren.’
