Volgens een Brits onderzoek beschermen vrouwelijke orka’s na de menopauze hun zonen tegen conflicten met andere orka’s. Mannelijke orka’s met een postmenopauzale moeder hebben minder sporen van verwondingen dan orka’s waarvan de moeder dood is of zich nog voortplant.
Orka’s (Orcinus orca) zijn een van de weinige soorten die in de menopauze komen. Er is niet veel bekend over waarom vrouwtjes op latere leeftijd stoppen met voortplanten. Uit eerder onderzoek is gebleken dat orka-moeders hun zonen nog lang nadat ze volwassen zijn van voedsel voorzien, ondanks dat dit de moeders beperkt in het krijgen van meer nakomelingen.
‘[Postmenopauzale] vrouwtjes vergroten ook de overlevingskansen van hun nakomelingen, vooral van hun mannetjes’, zegt walvisonderzoeker Charli Grimes van de Universiteit van Exeter in het Verenigd Koninkrijk. ‘Ze leiden hen in groepen naar gebieden waar ze voedsel kunnen vinden en delen voedsel met hen.’
Frans de Waal (1948-2024): ‘Zo speciaal zijn wij mensen niet’
Primatoloog Frans de Waal is op 14 maart 2024 overleden. In juni 2019 interviewde New Scientist De Waal. De les die hij meegaf: ‘zo speciaal zijn wi ...
Minder tandafdrukken
Grimes en haar collega’s besloten te onderzoeken of oudere moeders hun nakomelingen ook beschermen tegen verwondingen. Het team analyseerde foto’s van 130 zuidelijke orka’s, een populatie in het noorden van de Grote Oceaan die al bijna vijftig jaar jaarlijks wordt geobserveerd.
Ze ontdekten dat mannetjes met een moeder die nog leefde na de menopauze veel minder tandafdrukken op hun huid hadden dan mannetjes waarvan de moeder zich nog voortplantte of dood was. Aangezien orka’s aan de top van de voedselketen staan, zijn deze tandafdrukken waarschijnlijk het gevolg van conflicten met andere orka’s. De bevindingen suggereren dat de aanwezigheid van de postmenopauzale moeder van een mannelijke orka een sleutelrol speelt bij het oplossen van deze conflicten.
Een verklaring kan zijn dat oudere vrouwelijke orka’s meer sociale kennis hebben en die gebruiken om hun zonen te helpen bij risicovolle interacties, zegt Grimes. Een ander idee is dat moeders direct betrokken zijn bij conflicten door signalen af te geven aan hun zonen of zich van de groep te verwijderen.
Overeenkomsten tussen mensen en orka’s
‘Het is heel interessant om te zien dat ze deze periode waarin ze niet meer kunnen voortplanten ook gebruiken om hun zonen te helpen’, zegt Grimes. ‘Dit zou kunnen komen doordat ze meer energie en tijd hebben.’
Volgens Grimes nemen oudere vrouwen in onze samenleving een vergelijkbare rol aan door te blijven zorgen en eten te koken voor hun kinderen. Ook kunnen ze optreden als bemiddelaar in conflicten. ‘Het is opvallend om te zien dat er overeenkomsten zijn tussen de rol die oudere vrouwen en orka’s spelen bij het bieden van ondersteuning’, zegt ze.
Biologische stimulans
Verrassend genoeg ontdekte het team dat orkazonen minder tandafdrukken hadden dan dochters, wat erop wijst dat moeders alleen bescherming bieden aan hun mannelijke nakomelingen.
Orka’s leven in matriarchale eenheden, bestaande uit een moeder, haar nakomelingen en de nakomelingen van haar dochter. Dit betekent dat moeders meer tijd en middelen moeten besteden wanneer een dochter zich voortplant dan wanneer een zoon dat doet.
Daarnaast kunnen mannelijke nakomelingen met meerdere vrouwtjes tegelijk paren, dus moeders hebben een grotere kans om hun genen door te geven via hun zonen. In het algemeen is er biologisch gezien meer stimulans voor moeders om te investeren in hun zonen dan in hun dochters.
‘Ik vermoed dat dit een van de vele gunstige gevolgen is voor volwassen mannelijke orka’s van het hebben van een postmenopauzale moeder. Ik weet zeker dat deze onderzoeksgroep verder licht zal werpen op de evolutie van deze zeldzame, maar belangrijke eigenschap’, zegt evolutiebioloog Andrew Foote van de Universiteit van Oslo in Noorwegen.
