Antwerpen (B) – Geen zenuwstelsel, geen bloedvaten – en toch leven planten lang en gelukkig. Zo zette prof dr William J. Lucas zijn lessenreeks in, die hij aan diverse Belgische universiteiten geeft in het kader van de interuniversitaire buitenlandse Francqui-leerstoel voor Biomedische Wetenschappen.


Planten leven sedentair: door hun wortels zijn ze aan de grond genageld. Ze kunnen niet vluchten voor gevaar, ze ondergaan barre winters, droge zomers, peuzelpartijen van dieren, zelfs hak- en snoeiwerk door de mens. Planten nemen deze uitwendige prikkels waar, integreren die informatie en sturen hun groei bij naargelang de omstandigheden. Als ware overlevingskunstenaars worden zij soms honderden, zelfs duizenden jaren oud.
Hoe verwerkt een plant echter al die uitwendige prikkels? Hoe komt een signaal van een worteltop bij een blad, dat soms honderd meters verderop aan een twijg vastzit? Planten hebben voor de prikkeloverdracht geen zenuwstelsel dat elektrische signalen doorgeeft en geen bloedstelsel waarlangs hormonen passeren. Lucas, die hoogleraar is aan de Davis University of California, kwam tot de bevinding dat planten op een zeer eigen wijze signalen door hun lichaam versturen. Ze gebruiken daarvoor de microscopisch kleine kanaaltjes die cellen verbinden en de transportkanalen van de bast. De signalen bestaan vaak uit RNA-moleculen.
RNA vormt normaal de tussenstap tussen het DNA van de genen en de eiwitten. Het boodschapper-RNA, een afschrift van de genetische informatie uit de kern, wordt buiten de kern gebracht en vervolgens vertaald tot eiwitten. Bij planten worden sommige RNA-moleculen over lange afstanden vervoerd om dan door andere cellen vertaald te worden of net de vertaling van andere RNA’s te verhinderen. De impact van deze ontdekking is niet gering. Nu reeds weet men dat plantenvirussen dit transport misbruiken voor hun verspreiding. Ook de kennis van het plantenafweersysteem en van de bloei-inductie zal erdoor worden beïnvloed.
William Lucas verblijft in het kader van de buitenlandse Francqui-leerstoel tot 31 juli aan het laboratorium van prof Verbelen in Antwerpen. Hij zal aan de Universiteit Antwerpen, de Rijksuniversiteit Gent en de Université Catholique de Louvain een aantal lessen geven in het kader van de doctoraatsopleiding.

Peter Raeymaekers