Astronomen hebben de duidelijkste beelden tot nu toe gemaakt van zogeheten odd radio circles: mysterieuze cirkels van radiostraling in het heelal. Alle cirkels lijken in hun kern een sterrenstelsel te herbergen, met daarin een superzwaar zwart gat.
We hebben eindelijk een scherper beeld van een van de vreemdste fenomenen aan de sterrenhemel. Deze radiocirkels, die afgekort ORC’s worden genoemd, zijn cirkelvormige gebieden waarin radiogolven de dienst uitmaken. Deze cirkels lijken geen straling in andere golflengten uit te zenden. Dat is anders dan veel andere kosmische objecten, die naast de radiofrequentie ook met andere frequenties kunnen worden waargenomen.
Cirkelgeschiedenis
Het team van astronoom Ray Norris van de Australische Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation merkte deze vreemde cirkels voor het eerst op in 2020. De cirkels kwamen toen aan het licht met behulp van een radiotelescoop, de Australian Square Kilometre Array Pathfinder.
Heino Falcke fotografeerde als eerste een zwart gat: ‘Nog mooier dan ik al die tijd had verwacht’
Heino Falcke, hoogleraar radioastronomie, maakte in 2019 de eerste foto van een zwart gat. Op dit moment doet hij onderzoek n ...
Inmiddels hebben astronomen er vijf ontdekt. Daarnaast zijn er nog een aantal onbevestigde waarnemingen. De cirkels zijn ongeveer een miljoen lichtjaar in doorsnee. Dat is groter dan zelfs de grootste spiraalsterrenstelsels.
Bij drie van de vijf bevestigde ORC’s hadden astronomen al gezien dat ze in hun kern een sterrenstelsel hebben. Dat was een hint dat de cirkels kunnen zijn gemaakt door een of ander proces in de stelsels.
Actief zwart gat
Norris en zijn collega’s hebben nu de MeerKAT-telescoop in Zuid-Afrika ingezet om de scherpste foto tot nu toe van een ORC te maken. Die nieuwe waarnemingen laten zien dat alle ORC’s sterrenstelsels in hun kern hebben. Elk van deze stelsels bevat op zijn beurt een actief superzwaar zwart gat.
Volgens Norris betekent dit dat de ORC’s op een van de volgende drie manieren ontstaan: het kunnen brokstukken zijn van een enorme explosie in hun gaststerrenstelsels, ze kunnen afkomstig zijn van het materiaal dat wordt uitgespuwd door superzware zwarte gaten, of ze ontstaan uit de restenergie van uitbarstingen die plaatsvinden wanneer sterren vormen.
Er zijn meer waarnemingen nodig om vast te stellen welke van deze opties correct is. De Square Kilometre Array, een enorm netwerk van radiotelescopen in Australië en Zuid-Afrika dat in 2028 online gaat, zal naar verwachting nog veel meer ORC’s vinden. Dat kan het cirkelmysterie definitief helpen ontrafelen.
