Als bonobo’s bevallen, verzamelen andere vrouwtjes zich om de moeder heen om haar te steunen en te beschermen. Deze ‘vroedvrouwen’ laten zien dat hulp verlenen bij een bevalling niet uniek is voor mensen.
Tot nu toe was er pas één wetenschappelijke beschrijving uit 2014 van een bonobo die in het wild beviel. Ook toen bleven de andere vrouwtjes dicht bij de moeder.
Dat dit geen uitzondering was, blijkt uit nieuw onderzoek dat de observatie bevestigt. Elisa Demuru van de universiteit van Pisa en haar collega’s bestudeerden drie bevallingen van bonobo’s. Eén bonobomoeder woonde in de Apenheul in Apeldoorn, twee andere kwamen uit een Frans primatenpark.
‘Invasieve exoten bestrijden doet meer kwaad dan goed’
Het is doorgaans geen goed idee om invasieve exoten te bestrijden, stelt Menno Schilthuizen. Daarmee vertraag je het natuurlijke proces.
In geen van de gevallen probeerde de moeder zich af te zonderen van de groep. De andere vrouwtjes toonden veel interesse in de moeder, ze inspecteerden haar kruis en roken aan de vloeistoffen. Sommige vrouwtjes hielden hun handen onder haar, alsof ze de baby wilden opvangen wanneer hij tevoorschijn kwam. Er was zelfs een bonobo die vliegen wegjoeg uit het kruis van de bevallende vrouw.
Sommige van de vrouwen waren zelf al eens bevallen. Ze gedroegen zich alsof ze wisten wat er ging gebeuren, zegt Demuru, die werkzaam is bij het Centre national de la recherche scientifique in Parijs.
Het vrouwengezelschap gedroeg zich beschermend, door mannetjes en observerende mensen op een afstand te houden. ‘Waarschijnlijk wilden ze het vrouwtje laten zien dat ze haar steunen en beschermen tijdens haar meest kwetsbare momenten’, vertelt Demuru.
Girlpower
De vrouwtjes in de bonobogroep zijn meestal niet aan elkaar verwant. Toch vormen ze hechte banden, waarmee ze hun dominantie over de mannetjes laten gelden.
Bij de chimpansees, hun naaste nog levende verwanten, gaat dat er heel anders aan toe. Daar zijn de vrouwtjes meer op zichzelf en is er meer concurrentie. Chimpansee-vrouwtjes bevallen dan ook alleen.
De hechte relaties tussen vrouwelijke bonobo’s verklaren ook waarom bevallen zo’n sociaal gebeuren is, vertelt Demuru. ‘Het is niet vreemd, want het zijn enorm sociale dieren. Ze zijn niet graag alleen.’
Evolutie van de vroedvrouw
Bij mensen is hulp tijdens de bevalling in bijna alle culturen de norm. Sommige wetenschappers beweren dat dit uniek is voor mensen, die de hulp nodig hebben omdat we grote babyhoofden door nauwe heupen moeten persen – een combinatie die bevallen bijzonder lastig maakt.
Recenter onderzoek doet die stelling wankelen. Zo is er bewijs dat in ons evolutionair verleden sterfte tijdens de bevalling minder vaak voorkwam dan nu.
Demuru betoogt dat hulp bij de geboorte zowel bij bonobo’s als bij mensen voorkomt, omdat beide in sociale groepen leven waar de vrouwen onderling sterke banden hebben. Chimpansees en bonobo’s staan in de evolutie het dichtst bij mensen. Dat vroedvrouwengedrag kwam misschien dus al voor bij onze laatste gemeenschappelijke voorouder, maar is later verloren gegaan bij chimpansees. Een andere mogelijkheid is dat het zich bij mensen en bonobo’s los van elkaar heeft ontwikkeld.
Als bevallingen bij mensen inderdaad ongewoon lastig zijn, dan heeft hulp bij de bevalling het misschien mogelijk gemaakt dat we toch die eigenschappen ontwikkelden die ons bij de geboorte dwars zitten – zoals onze grote hersenen, zegt Demuru.
Er is weinig bekend over bevallingen van andere primaten, omdat die vaak ’s nachts plaatsvinden. Toch zijn er gevallen bekend waarbij hulp werd geboden bij bevallingen bij de goudkoplangoer, de bruine en de gouden stompneusaap.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: