Thermobarische wapens, ook wel vacuümbommen genoemd, gebruiken metaalpoeder om een vuurbal te maken die razendsnel om zich heen grijpt. Deze wapens mogen volgens internationale wetten alleen tegen militaire doelen worden ingezet, niet tegen burgers.
Uit Oekraïne komen geluiden dat Rusland vacuümbommen gebruikt bij de invasie van het land. Het eerste bericht hierover kwam van Oksana Markarova, de ambassadeur van Oekraïne in de Verenigde Staten. Ook zijn er online beelden te zien uit Oekraïne van Russische voertuigen die gespecialiseerd zijn in het lanceren van deze bommen. Tot nog toe is niet bevestigd of de wapens inderdaad zijn ingezet.
Volgens Marc Garlasco, een adviseur van de in Nederland gevestigde vredesorganisatie PAX, is het gebruik van thermobarische wapens in bevolkte gebieden een schending van het internationaal humanitair recht.
90 procent van websites lapt regels voor cookies aan de laars
Websites zijn wettelijk verplicht hun bezoekers toestemming te vragen voor cookies, maar veel sites nemen het niet zo nauw met die plicht, ontdekte re ...
Vuurbal en vacuüm
Normale explosieven bestaan uit moleculen die bij een ontsteking uiteenvallen. Daar komt energie bij vrij. Bij vacuümbommen gaat het daarentegen om metaalpoeder dat in de lucht brandt. Zo ontstaat een snel groeiende vuurbal, met aan de voorzijde een verwoestende schokgolf.
Thermobarische explosieven worden ook wel vacuümbommen genoemd, omdat op de plek waar de explosie begint een lagedrukgebied ontstaat. Die zuigt materiaal terug naar binnen, nadat de schokgolf voorbij is getrokken. Het duw-en-trek-effect veroorzaakt veel schade aan gebouwen. Toch is het meest verwoestende effect van de wapens te wijten aan de naar buiten gerichte drukgolf, die lang aanhoudt.
Deze is veel gevaarlijker dan de korte knal van gewone explosieven. Vacuümbommen veroorzaken ook typische verwondingen, meestal in de longen, waar de drukgolf kwetsbare longblaasjes kan vernietigen of een afsluiting van aders kan veroorzaken. Dodelijke slachtoffers vertonen vaak geen uitwendig letsel.
Bovendien kan een thermobarische ontploffing de hoek om gaan. Daardoor zijn deze wapens efficiënt tegen bunkers, loopgraven en tunnels, die bij een normale ontploffing beschutting zouden bieden.
TOS-1 Buratino
Beelden van Oekraïense burgers lijken erop te wijzen dat Rusland de TOS-1 Buratino heeft ingezet, een voertuig dat is uitgerust met 24 thermobarische raketten. Eén salvo van een TOS-1 bestrijkt een gebied van 200 bij 300 meter.
‘Rusland heeft eerder thermobarische wapens gebruikt tegen steden en dorpen in Syrië, waarbij op grote schaal burgerslachtoffers vielen’, zegt Garlasco, die de effecten van explosieve wapens op burgergebieden bestudeert. Als voorbeeld noemt hij Russische aanvallen in 2018 in Oost-Ghouta, waarbij naar verluidt ongeleide thermobarische raketten zijn gebruikt. Daarbij verloren tientallen burgers het leven.
Garlasco zegt dat het internationaal humanitair recht voorschrijft dat wapens alleen gebruikt mogen worden tegen militaire doelen. Daarbij moet de ernst van het wapen in verhouding staan tot het mogelijke militaire gewin.
‘Het is moeilijk te rechtvaardigen dat de TOS-1 in een stad kan worden gebruikt’, zegt Garlasco. Hij noemt het voertuig ‘een oorlogsmisdaad op rupsbanden’.
Burgerslachtoffers
Garlasco benoemt dat ook het westen weleens thermobarische wapens heeft gebruikt, in Irak en elders. Deze bommen waren echter kleiner en werden ingezet tegen specifieke militaire doelen, zoals grotten en specifieke locaties in een bebouwde omgeving.
‘De TOS-1 is een raket met een gebiedseffect, dat wijdverspreide dood en verderf kan zaaien in steden en dorpen. Dergelijke wapens mogen nooit worden gebruikt in gebieden met veel burgers, vanwege de kans op slachtoffers’, aldus Garlasco.