De jaarlijkse Dance Your Ph.D.-wedstrijd van het wetenschappelijke tijdschrift Science veegt effectief de (dans)vloer aan met al je vooroordelen over introverte wetenschappers. Dit jaar wonnen dansende scheikundigen die elegant zwaaiend met gele waaiers elektronen voorstellen.

Ieder jaar sturen promovendi en net-gepromoveerde onderzoekers amateuristische maar uitzinnige YouTubevideo’s in waarin ze hun wetenschappelijke onderzoek uitbeelden in dans.

Neem de net aangekondigde winnaar van de vijftiende aflevering: nanoMOFs, waarin scheikundige Checkers Marshall en collega’s van de Universiteit van Oregon in labjassen dansen, elegant zwaaiend met gele waaiers die elektronen voorstellen. Ze staan voor een molecuulmodel van papier-maché ballonnen, dit alles begeleid door krukkige rap (‘Metal Organic Frameworks is the name, diverse materials of so much potential…’).

Chemicus Sijbren Otto wil in het lab leven maken uit dode chemische soep, en is al aardig op weg
LEES OOK

Chemicus Sijbren Otto wil in het lab leven maken uit dode chemische soep, en is al aardig op weg

Chemicus Sijbren Otto is met een mirakelstuk bezig: hij probeert in zijn Groningse lab leven te kweken uit een levenloze, chemische soep. Onlangs ontv ...

Ze proberen iets uit te leggen over metal organic frameworks (MOFs), een bepaald soort chemische verbindingen die mogelijk ooit bruikbaar zijn in nieuwe, efficiënte en vaak herlaadbare batterijen. Voor iedereen begrijpelijk? Nou nee, organo-metaalchemie is nu eenmaal zo’n vakgebied dat – net als 90 procent van het wetenschappelijk onderzoek – maar zelden de krant haalt: niet uit te leggen zonder een lange technische inleiding, en praktische toepassingen liggen nog ver achter de horizon.

De leek die de dansende wetenschappers bekijkt in de hoop er iets meer van te snappen, komt dan ook bedrogen uit (‘mixed valency is a unique property, iron phase two coexists with iron plus three’). Maar dat alles doet er weinig toe omdat het enthousiasme, de eigenaardigheid en bereidheid jezelf niet al te serieus te nemen van het scherm spatten.

Vier maanden werk

Toch gaat er flink wat tijd in een Dance Your PhD-video zitten, zegt Ivo Neefjes, winnaar van de wedstrijd in 2020 met de video Molecular Clusters, over klimaatonderzoek van de Universiteit van Helsinki naar het ontstaan van deeltjes in de atmosfeer. De video, voor een groot deel geschoten op het dak van de universiteit, laat Neefjes en collega’s Jakub Kubečka en Vitus Besel zien in een macho rapchoreografie die des te belachelijker oogt door de witte overhemden met zwarte dassen en zwarte mondkapjes.

‘We filmden in het najaar, het was rond de nul graden Celcius. Daar hadden we ons een beetje op verkeken’, vertelt Neefjes. Maar er was weinig keuze: ‘Het was midden in de covidtijd, dus er mocht bijna niets.’

Zijn Tsjechische collega kwam met het idee, Besel had ervaring met muziek en audio, en Neefjes, die eerder filmacademie had gedaan, was de filmexpert. ‘Mensen hebben geen idee hoeveel tijd en voorbereiding er in film gaat zitten, zelfs al is het een hobbyproject.’ Vier maanden waren ze er (naast hun onderzoek) mee bezig. ‘We hebben tegen de deadline aan gewerkt.’

Aandacht

Maar het winnen van de prijs maakte veel goed. Naast de prijzenpot van 2000 dollar levert het veel aandacht op. De video is nog altijd de best bekeken Dance Your Ph.D.-video, met 244.000 views. Neefjes: ‘Dat hadden we totaal niet verwacht, we wilden gewoon een grappig filmpje maken.’

Veel herkenning leverde het laatste couplet op, waarin de draak gestoken wordt met de prestatiegerichte, streberige wetenschapscultuur. ‘Ik ben de eerste auteur, en jij bent alleen maar et al.’ ‘Et al’, een Latijnse afkorting voor, ‘en anderen’, wordt vaak gebruikt om lange lijsten van auteursnamen van wetenschappelijke artikelen af te korten.

‘Het heeft me sindsdien wel geholpen in mijn wetenschappelijke carrière,’ zegt Neefjes, ‘we worden nog steeds op congressen gevraagd om te spreken over wetenschapscommunicatie, en dat vind ik zelf ook heel belangrijk.’

Sensuele tango

Na de winst is Neefjes zelf ook jurylid, dus hij heeft ook de inzendingen van dit jaar beoordeeld. ‘Er is altijd veel variatie: soms ligt de nadruk op de muziek, soms op de video, en soms op de dans.’ Zo beeldt een team soepele dansers van de universiteit van Manaus in Brazilië de biochemie van Amazonebomen uit in een bossanova-achtig collectief dansnummer, en in de Tango of the Protons van de Technische Universiteit van Lausanne vertolken duidelijk ervaren, sensuele tangodansers protonen in boornitride.

Nerdy? Jazeker. Aan het begin van dit stukje stelden we dat de dansende onderzoekers vooroordelen onderuithaalden, maar dat dansvideo’s in al hun vreemdheid een passie voor wetenschap vertolken, valt met geen mogelijkheid ontkennen. Dance Your Ph.D. is een uitbundige viering van alles wat nerdy is.