Een zwart gat op bijna 900 miljoen lichtjaar afstand slurpt een deel op van een ster die eromheen draait, elke keer dat die te dicht in de buurt komt.
Op bijna 900 miljoen lichtjaar afstand staat een supergroot, hongerig zwart gat. Elke circa 1200 dagen komt een ster die eromheen draait iets te dichtbij, en dan neemt het zwarte gat een flinke hap van de ster. Zo’n terugkerend snackgedrag staat bekend als een herhaald tidal disruption event (TDE).
Het is pas de tweede keer dat astronomen een TDE vinden die zich herhaalt. Astrofysicus Eric Coughlin van de Syracuse-universiteit in New York presenteerde de ontdekking van het TDE, AT2018fyk genaamd, op 12 januari tijdens een bijeenkomst van de American Astronomical Society. Hij en collega’s publiceerden erover in het tijdschrift Astrophysical Journal Letters.
Gaan we buitenaards leven ontdekken op ijsmanen?
De ruimtevaartorganisaties NASA en ESA spenderen momenteel miljarden aan missies naar de ijsmanen rond de planeten Jupiter en Saturnus.
Aan flarden
De eerste hap die astronomen zagen, gebeurde in 2018. Het zwarte gat, met een massa van 6 miljard keer die van de zon, lichtte toen plotseling helder op en bleef ongeveer 600 dagen lang helder. Dit gebeurt altijd als een ster te dicht bij een zwart gat komt. Dan wordt de ster aan flarden getrokken door het krachtige zwaartekrachtsveld, waardoor een stroom heet, helder stermateriaal ontstaat. Dat valt vervolgens in het zwarte gat, waarna het weer donker wordt. Nadat dit specifieke TDE gemeten was, nam de helderheid weer snel af en dachten astronomen dat het daarmee klaar was.
Maar jaren nadat het zwarte gat zijn tussendoortje op had, gebeurde er iets vreemds. ‘Bijna vier jaar na de oorspronkelijke detectie keken we opnieuw naar dit object en ontdekten we dat het weer helder scheen’, zei Coughlin. ‘Dat is echt heel vreemd. Het wordt helemaal niet voorspeld door standaardtheorieën over TDE’s.’
Tweede hap
De tweede opflakkering zag er bijna hetzelfde uit als de eerste. Dit bracht Coughlin en zijn collega’s ertoe te suggereren dat het gewoon een tweede hapje was die uit dezelfde ster werd genomen.
In plaats van de ster helemaal in één keer te verorberen, lijkt het zwarte gat er elke keer dat hij te dichtbij komt er stukken vanaf te scheuren. De restende kern van de ster komt daardoor in een andere baan terecht.
Bij elke passage verslindt het zwarte gat tussen de 1 en 10 procent van de ster. ‘Als het 10 procent is, is het waarschijnlijker dat dit object nog maar twee of drie ontmoetingen met het superzware zwarte gat overleeft’, zei Coughlin. ‘Als het 1 procent is… dan hebben we misschien nog een paar decennia.’
Op dit moment is AT2018fyk nog helder, omdat het zwarte gat nog bezig is met zijn stellaire snack. als het model van de onderzoekers klopt, zou het in augustus 2023 donker moeten worden. In maart 2025 licht hij dan opnieuw op.
