Volgens bioloog en wetenschapsjournalist Hidde Boersma is biologische landbouw slecht voor de biodiversiteit. Samen met filmmaker en vriend Karsten de Vreugd onderzoekt hij in de film Paved Paradise hoe we ons voedselsysteem zo duurzaam mogelijk kunnen maken.
Wat motiveerde u om deze film te maken?
‘Al van kleins af aan heb ik liefde voor de natuur. Vanuit die liefde maak ik me al zo’n tien jaar zorgen om het landbouwbeleid in Nederland. Er wordt breeduit erkend dat we een biodiversiteitscrisis hebben en dat het voedselsysteem op de schop moet. De oplossing die daarvoor vaak wordt gegeven is biologische landbouw. Maar ik ben bang dat we met deze oplossing van de regen in de drup komen. Biologische landbouw heeft veel aantrekkingskracht, maar misschien wel de belangrijkste milieuparameter wordt vergeten: landgebruik. Door een film te maken over dit onderwerp hoop ik een breed publiek te trekken, inclusief mensen die ik anders niet zou bereiken. Het is voor mij de manier om het gesprek gaande te houden.’
Waarom is het niet wenselijk dat het aandeel van biologische landbouw toeneemt?
‘De algemene opinie is: met biologische landbouw laten we meer biodiversiteit toe op de akkers. Maar het probleem is dat het veel meer ruimte inneemt dan intensieve landbouw, terwijl versnippering en vernietiging van leefgebieden de grootste oorzaken van de achteruitgang van biodiversiteit zijn. De biodiversiteit is dan ook in biologische landbouwgebieden altijd marginaal vergeleken met de natuur, hoe natuurvriendelijk je ook bezig bent. Met elk stuk land dat je inneemt voor landbouw vernietig je een ecosysteem waar miljoenen jaren evolutie achter zit. Als we tien miljard mensen willen voeden, en ook de biodiversiteit willen redden, dan moet je zorgen dat het landgebruik niet groter wordt dan nu. Dat kan alleen maar als je aan hoogproductieve landbouw doet. Dit moet dan wel op een duurzame manier gebeuren.’
Hoe ziet het ideale landbouwsysteem er dan uit?
‘Verschillende producten behoeven een andere oplossing. Groenten moeten uit kassen komen, want daar is de opbrengst enorm hoog. Gewassen als graan en aardappelen zullen van hoogproductieve landbouw moeten komen. Daarbij moeten technieken gebruikt worden om de impact op de natuur zo laag mogelijk te houden. Bijvoorbeeld precisielandbouw, waarbij planten heel nauwkeurig de behandeling krijgen die ze nodig hebben, maar ook strokenteelt en DNA-bewerking. Uiteindelijk hoop ik dat we de meeste dierlijke eiwitten uit een bioreactor gaan halen en dat de veeteelt dus helemaal verdwijnt. Daarnaast moeten we de natuur gecontroleerd terugbrengen in landbouwgebieden die eigenlijk helemaal niet geschikt zijn voor landbouw. Het potentieel hiervoor in Europa is heel groot. Door de ene helft efficiënt te gebruiken, kun je de andere helft van de landbouwgrond in Europa uit productie nemen zonder dat het iets doet met de voedselzekerheid.’
Wat heeft u geleerd door het maken van deze film?
‘Ik krijg vaak het verwijt dat ik bezig ben met een theoretisch model dat nooit kan slagen. Ik kwam er tijdens het maken van deze film achter dat er al een land is waarin een sterke overheid er in één generatie voor heeft gezorgd dat de cultuur van dat land compleet veranderde: Costa Rica. In de jaren tachtig ontbosten zij het meest ter wereld, maar nu staan ze bekend om hun biodiversiteit. Dat was de grootste openbaring: cultuur is dus niet zo star. Ik hoop dat we zo’n omslag ook ooit in Europa kunnen maken.’
Paved Paradise is nu te zien in de bioscoop.