Het nieuwe Naturalis vormde afgelopen dinsdag het decor voor het eerste Gala van de Biodiversiteit. Tijdens het evenement, georganiseerd door Naturalis Biodiversity Center en New Scientist, spraken wetenschappers, beleidsmakers, natuurbeschermers én een koning vanuit hun oogpunt over het belang van biodiversiteit. Het gala vormde de aftrap van het jubileumjaar van Naturalis, dat tweehonderd jaar bestaat.
Twee eeuwen geleden was het verzamelen van exotische dieren nog simpelweg een hobby. Zo ook voor Willem I, de eerste koning van ons land. In 1820 richtte hij Naturalis op, waar hij meteen zijn persoonlijke collectie onderbracht. Acht generaties later is de koninklijke familie nog steeds betrokken bij het instituut.
Long covid: wat we inmiddels weten over de oorzaken en mogelijke behandelingen
Wat weten we nu, vier jaar na de coronauitbraak, over long covid en over hoe we deze complexe aandoening kunnen behandelen?
Die band werd bevestigd door de aanwezigheid van koning Willem-Alexander op het gala, waar hij verklapte dat hij op regenachtige middagen regelmatig met zijn dochters in het museum te vinden is. ‘Je moet de volgende generatie iets hierover bijbrengen, om hun interesse te kweken’, aldus Zijne Majesteit. Het toont volgens hem dat het belang van Naturalis door de eeuwen niet minder is geworden.
Sterker: het bestuderen van de biodiversiteit en het mensen bewust maken van de cruciale rol die het speelt, is alleen maar relevanter geworden, zo bleek tijdens het gala. Onder leiding van presentatoren Jim Jansen (hoofdredacteur New Scientist) en Corine van Impelen (hoofd communicatie Naturalis) liet een diversiteit aan sprekers zich uit over dit onderwerp.
Enorme rijkdom
Astronaut André Kuipers lanceerde het goed gevulde programma door het belang van het onderwerp aan te kaarten. Vanuit de ruimte had hij een uniek perspectief op de aantasting van de aarde die op dit moment gaande is. Droogte, ontbossing, vervuiling, overbevissing, het smelten van gletsjers: allemaal processen die de biodiversiteit bedreigen, op zo’n grote schaal dat ze zelfs vanuit de ruimte te zien zijn. Het is volgens Kuipers dan ook cruciaal om de aarde te beschermen. ‘Onze levende planeet is van onschatbare waarde, we moeten er heel zuinig op zijn. Er is geen planeet B.’
Ook natuurkundige Robbert Dijkgraaf, aanwezig via een videoverbinding, noemde het verlies van biodiversiteit een bedreiging voor de aarde. ‘We kunnen ons nauwelijks een beeld vormen van hoe belangrijk de enorme rijkdom aan natuur op aarde is, van wat we allemaal ervan kunnen leren’, zei de fysicus.
Volgens hem moeten we zuinig zijn op wat de aarde ons door 4 miljard jaar aan evolutie geschonken heeft. ‘Een van de dingen die deze coronatijd ons heeft geleerd, is dat je snel en hard moet ingrijpen, zodat je uiteindelijk veel meer weet te redden. Ik denk dat dat ook geldt voor klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit.’
Natuurlijke medicijnkast
Maar waarom is het van belang om die rijkdom aan soorten te behouden? Laat het maar aan de wetenschappers van Naturalis over om dat enthousiast duidelijk te maken. Zo legde zeebioloog Katja Peijnenburg uit dat plankton een belangrijke rolt speelt in de voedselketens op aarde. Alleen kennen we nog niet alle planktonsoorten, terwijl sommige daarvan misschien een onbekende, maar cruciale rol spelen.
Toxicoloog Mátyás Bittenbinder onderzoekt samen met bioloog Freek Vonk en geneticus Hans Clevers nuttige toepassingen van slangengif, waaronder medicinale werking. ‘De dierenwereld is een natuurlijke medicijnkast’, zei Bittenbinder op het gala. ‘Wie weet wat voor medicijnen er nog allemaal te vinden zijn.’
Als we die enorme diversiteit aan soorten beter in kaart brengen, kan dit dus in de toekomst nuttige verrassingen opleveren. Snelheid is daarbij geboden. ‘We hebben pas 15 procent van de soorten ontdekt’, zei ecoloog Koos Biesmeijer. ‘Samenwerken is daarbij heel belangrijk: we moeten het ontdekken van de biodiversiteit versnellen, voordat die verdwenen is.’
Paleontoloog Jelle Reumer sloot zich daarbij aan: ‘Momenteel sterven er meer dierensoorten uit dan taxonomen kunnen bijhouden. Er moet meer beschreven worden, minder gestorven.’ Grappend: ‘Eigenlijk is dit gala zonde: de wetenschappers hier hadden vanmiddag zeker vijf nieuwe soorten kunnen beschrijven.’
Geen eliteproduct
Het moge duidelijk zijn: het behoud van biodiversiteit is van groot belang voor de mensheid. Ook WNF Nederland-directeur Kirsten Schuijt benadrukte dit: ‘We beschermen de natuur niet alleen voor veel diersoorten, maar ook voor de mens. Dat is op dit moment onze belangrijkste boodschap.’
Bewustwording is dan ook een term die veel voorbijkwam tijdens het gala. Volgens Mark van den Tweel, CEO van Natuurmonumenten, begint dit al dicht bij huis. ‘Mensen moeten de schoonheid van de natuur weer ervaren’, zei hij. ‘Natuur mag geen eliteproduct worden; iets wat ver weg is.’
En zo kwamen er meer manieren voorbij om bewustwording voor het biodiversiteitsprobleem te vergroten. Supermarkt Albert Heijn zet zich in om het belang van een gezonde natuur voor een veilige voedselvoorziening duidelijk te maken bij klanten. Architect Winy Maas probeert meer biodiversiteit in de stad te krijgen. Bioloog Auke-Florian Hiemstra (Naturalis) toonde hoe de natuur ons kan inspireren door het goede voorbeeld te geven: ‘Voor de meerkoet is zwerfplastic een waardevol materiaal voor het bouwen van nesten. Daar kunnen wij iets van leren: waardeer het plastic, gooi het niet zomaar weg.’ VN-jongerenvertegenwoordiger Eva Koffeman: ‘Er is altijd een invalshoek te vinden om iemand te bereiken, want biodiversiteitsverlies raakt iedereen.’
De cirkel rond
Het gala eindigde met de opening van de jubileumtentoonstelling Van onschatbare waarde, waarin Naturalis haar absolute topstukken presenteert. Koning Willem-Alexander mocht de openingshandeling verrichten, tweehonderd jaar nadat zijn voorvader Willem I het instituut stichtte. Maakt dat de cirkel rond voor Naturalis? Algemeen directeur Edwin van Huis hoopt van niet: ‘Wij gaan er samen alles aan doen om te zorgen dat over tweehonderd jaar de biodiversiteit op aarde weer net zo rijk is als toen dit instituut werd gesticht. Dan is de cirkel écht rond.’