Een varkenshart dat genetisch bewerkt is om bij een menselijk lichaam te passen, is succesvol getransplanteerd. Deze mijlpaal biedt uitzicht op een oplossing voor het tekort aan donororganen.
Voor het eerst heeft een mens een varkenshart gekregen. De 57-jarige Amerikaan David Bennett onderging op 7 januari de transplantatie. Daarbij is een varkenshart gebruikt dat genetisch gemodificeerd is om de kans op acceptatie door het menselijk lichaam te vergroten.
Het donorhart kwam van een varken van het Amerikaanse bedrijf Revivicor. Zij hebben tien genen van het dier gemodificeerd.
‘Depressie zit niet alleen in het hoofd, maar in het hele lichaam’
Psychiatrisch epidemioloog Brenda Penninx onderzoekt het verband tussen mentale en lichamelijke gezondheid.
Vier van deze genen zijn uitgeschakeld. Een daarvan is een gen dat een heftige immuunrespons veroorzaakt. Ook werd er een gen uitgezet dat er gewoonlijk voor zou zorgen dat het varkenshart zou blijven groeien, ook na de transplantatie in een mens. Om de kans dat het lichaam het donorhart accepteert verder te vergroten, werden er zes menselijke genen toegevoegd aan het genoom van het varken.
Bennett neemt bovendien medicijnen die een immuunreactie onderdrukken. Het gaat Bennett goed: zijn medische team vertelde The New York Times dat de functie van het varkenshart er tot nu toe ‘normaal uitziet’.
‘Dit is een grote stap voorwaarts – je kunt het vergelijken met de eerste landing op de maan’, zegt viroloog Joachim Denner van de Vrije Universiteit van Berlijn.
Afstootrisico
Orgaantransplantaties van andere diersoorten, bekend als xenotransplantatie, worden al langer gezien als een reddingsmiddel voor de duizenden mensen die jaarlijks sterven terwijl ze op de wachtlijst staan voor een donororgaan. Het grootste struikelblok is of ons immuunsysteem zo’n transplantatie accepteert. Dat systeem stoot organen af die duidelijk niet bij het eigen lichaam horen. Dat proces kan zelfs al optreden tussen zorgvuldig gematchte menselijke donoren en patiënten.
Verschillende onderzoeksgroepen proberen al jaren dieren zo te modificeren dat hun organen minder immuunreacties veroorzaken. Er waren eerder al succesvolle transplantaties gedaan in primaten, zoals bavianen.
Hoewel de eerste periode na Bennetts operatie succesvol is verlopen, kan het weken of zelfs langer duren voordat het lichaam een orgaan afstoot, zegt Denner. Hij is betrokken geweest bij primatenonderzoek waarin varkensorganen van Revivicor zijn gebruikt, maar heeft verder geen banden met het bedrijf. ‘We moeten voorzichtig zijn. We moeten afwachten’, zegt hij.
Meer lezen over genetische modificatie? Bekijk het CRISPR-dossier.
Virusgenen
De zorg bestond dat bij zo’n transplantatie ook genen van virussen die van nature in het DNA van varkens voorkomen zouden kunnen overspringen op mensen. Succesvolle transplantaties van alvleeskliercellen van varkens in mensen met diabetes lieten echter zien dat die zorg ongegrond is. Ook bij de transplantaties van varkensorganen in primaten deden deze problemen zich niet voor.
Toch zullen Bennetts artsen hem nauwlettend in de gaten houden om dit risico uit te sluiten. Dat zegt transplantatiewetenschapper Anthony Warrens van de Queen Mary-universiteit in Londen, die niet bij het werk betrokken was.
Uitkomst
Bennett kreeg toestemming om de riskante ingreep te ondergaan omdat hij te ziek was om op de wachtlijst voor een menselijk hart te komen. Als zijn operatie succesvol blijkt, kan dat de deur openen naar meer transplantaties van donororganen van varkens. Ook nieren, levers en longen zouden van varkens naar mensen getransplanteerd kunnen worden.
‘Dit is een experiment in de vroege fase. Het zal zich niet binnen korte tijd vertalen naar de klinische praktijk’, zegt Warrens. ‘Als het werkt, kan het nog een paar jaar duren.’
Als de procedure in de toekomst alledaags wordt en op grotere schaal wordt aangeboden, hoeft het verkrijgen van genoeg organen daarvoor geen groot obstakel te zijn. Varkens krijgen ongeveer acht biggen per worp, en kunnen beginnen met fokken voordat ze een jaar oud zijn. De dieren zouden wel in speciale hygiënische omstandigheden moeten worden gehouden.
Update maart 2022: Het ziekenhuis dat de operatie heeft uitgevoerd heeft laten weten dat David Bennett op 8 maart 2022 is gestorven, twee maanden na zijn harttransplantatie. Het ziekenhuis heeft niet gedeeld wat de oorzaak van het overlijden is. Hoewel het varkenshart enkele weken naar behoren functioneerde en er geen tekenen waren dat het lichaam het orgaan afstootte, ging Bennetts toestand plots achteruit, staat in de persverklaring te lezen. Het ziekenhuis onderstreept dat er desondanks waardevolle inzichten zijn verkregen door de experimentele operatie.