Niet alle neanderthalers gingen respectvol om met hun doden. Een groep in het huidige België slachtte de lijken van soortgenoten, waarschijnlijk om ze vervolgens op te eten. Bovendien gebruikten de neanderthalers bepaalde botten na de slachting als gereedschap. Dat blijkt uit onderzoek naar botresten in een grot in Wallonië.

Wetenschappers speculeren al jarenlang over kannibalisme bij neanderthalers. Nog nooit hadden ze hiervoor echter zulke sterke aanwijzingen gevonden. Bovendien hadden ze tot dusver alleen in Zuid-Europa sporen van het verschijnsel waargenomen.

Een internationaal onderzoeksteam bestudeerde botresten uit een van de grotten van Goyet, een grottencomplex ten oosten van Namen. Allereerst identificeerden ze via DNA-analyse 99 botresten als afkomstig van neanderthalers. Daarmee is Goyet nu de plaats met de meeste neanderthalerresten ten noorden van de Alpen.

'Stel een leeftijdsgrens in voor euthanasie bij psychisch lijden'
LEES OOK

'Stel een leeftijdsgrens in voor euthanasie bij psychisch lijden'

We moeten terughoudender zijn met het aanbieden van euthanasie bij psychisch lijden, stelt psychiater Jim van Os. Vooral bij jonge mensen.

neanderthaler2
Botresten van ten minste vijf verschillende neanderthalers. Van de fragmenten met een * is de leeftijd bepaald op ruim 40.000 jaar. Het schaalbalkje linksonder is 3 cm lang. Bron: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.

Verdere bestudering van de botresten wees uit dat sommige neanderthalers na hun dood een brute slachting hebben ondergaan. De onderzoekers zagen allerlei groeven en inkepingen die erop wijzen dat de lijken zijn gestript, in stukken gehakt en van de botten ontdaan.

Gereedschap

neanderthaler 1
Overzicht van de gevonden slachtsporen op de botten. Bron: Rougier et al.

Het is niet volledig zeker dat de neanderthalers kannibalen waren. De slachtpraktijken kunnen ook een rituele betekenis gehad hebben. Omdat resten van paarden en rendieren precies dezelfde slachtsporen vertonen, zien de onderzoekers kannibalisme wel als meest plausibele verklaring.

Daarnaast ontdekten de onderzoekers vier neanderthalerbotten die zijn gebruikt om stenen werktuigen aan te scherpen. Het was al bekend dat de neanderthalers botten van dieren als gereedschap gebruikten. Dat ze ook botten van hun soortgenoten voor dit doel inzetten, was tot dusver iets waar wetenschappers hooguit enkele summiere aanwijzingen voor hadden.

Vroegste geschiedenis van de mens Fiorenzo Facchini
LEESTIP Vroegste geschiedenis van de mens Fiorenzo Facchini, van € 42,50 voor € 10,00 Bestel in onze webshop

Begrafenissen

Koolstofdatering van de botresten wees uit dat de neanderthalers 40.500 tot 45.500 jaar geleden leefden. Daarmee behoren ze tot een late groep van de ruim 30.000 jaar geleden uitgestorven menssoort. Dat is opmerkelijk, want andere Noord-Europese neanderthalers uit deze periode gingen heel anders om met hun doden. Er zijn zelfs sporen van begrafenissen aangetroffen.

neanderthaler 3
Sporen waaruit blijkt dat de botten als gereedschap zijn gebruikt. Bron: Rougier et al.

‘Aan de ene kant zijn er grote verschillen in het gedrag van late neanderthalers in noordelijk Europa, maar aan de andere kant zijn ze genetisch sterk aan elkaar verwant’, zegt onderzoeksleider Hervé Bocherens in een persbericht. ‘Dat werpt veel vragen op over de sociale leefwijzen en de uitwisseling tussen verschillende groepen.’

Bocherens is hoogleraar biogeologie aan de universiteit van Tübingen in Duitsland. Daarnaast werkten onder andere wetenschappers van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit Leiden mee aan het onderzoek. De resultaten zijn gepubliceerd in vakblad Scientific Reports.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.

Lees verder: