Het beschermingsniveau tegen mazelen dat het BMR-vaccin biedt, lijkt op lange termijn een klein beetje af te nemen.
Als je als kind twee keer gevaccineerd bent tegen mazelen, ben je vermoedelijk op latere leeftijd niet meer volledig immuun. Dat volgt uit een nieuwe studie. Toch blijft vaccinatie de beste manier om je te beschermen tegen de uiterst besmettelijke ziekte.
Het BMR-vaccin beschermt tegen bof, mazelen en rodehond. Het wordt in twee doses aan kinderen aangeboden, in Nederland en België op één- en negenjarige leeftijd.
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
Uit het onderzoek volgt dat het beschermingsniveau van dit vaccin op lange termijn een klein beetje afneemt. Dit verklaart mogelijk waarom mazelen soms voorkomt bij mensen die er als kind twee keer tegen zijn ingeënt.
Desondanks zijn de inentingen volgens het onderzoek bij dertigjarigen nog steeds meer dan 97 procent effectief. De studie moet nog door andere wetenschappers worden gecontroleerd; een voorpublicatie is te vinden op de website medRxiv.
Heropleving
Mazelen is een zeer besmettelijke ziekte. Je krijgt er meestal koorts, wijdverspreide huiduitslag en verkoudheidssymptomen van. Soms leiden complicaties tot ernstigere gevolgen zoals hersenschade.
Het mazelenvirus besmet immuuncellen. Daardoor ben je na een besmetting ook minder goed bestand tegen andere infecties. Dergelijke verzwakking van het immuunsysteem kan maanden tot jaren duren.
Het aantal gevallen van mazelen is de afgelopen decennia wereldwijd gedaald doordat steeds meer kinderen het BMR-vaccin kregen. Maar de afgelopen jaren leidde een vaccinatie-afname in veel landen, waaronder Nederland en België, tot een heropleving van de ziekte.
Antilichamen
Als je beide BMR-vaccins hebt ontvangen, ben je in hoge mate beschermd tegen een mazeleninfectie. Enkele weken na de tweede dosis bedraagt de bescherming naar schatting meer dan 99 procent. Toch lopen sommige mensen die twee keer zijn gevaccineerd het virus alsnog op.
Hiervoor zijn twee mogelijke verklaringen, zegt epidemioloog Alexis Robert van de London School of Hygiene & Tropical Medicine. Ten eerste kunnen de vaccins bij deze mensen vanaf het begin ineffectief zijn geweest. Dat komt vooral voor bij kinderen met antilichamen tegen mazelen in hun bloed die tijdens de zwangerschap zijn doorgegeven, zegt Robert. Die antilichamen kunnen de verzwakte vorm van het virus die in het vaccin zit vernietigen voordat die zijn werk kan doen. De tweede mogelijke verklaring is dat bij de gevaccineerde mazelenpatiënten de immuniteit voor de ziekte in de loop der tijd is afgenomen.
Enkele eerdere onderzoeken naar bloedmonsters hebben aangetoond dat het aantal antilichamen tegen mazelen ietwat afneemt naarmate mensen ouder worden. Maar antilichamen vormen slechts één onderdeel van het immuunsysteem. Deze onderzoeken laten niet zien of mensen na verloop van tijd ook minder beschermd zijn tegen een infectie.
2010 tot 2019
Om hierover meer te weten te komen, analyseerde het team van Robert alle gevallen van mazelen die van 2010 tot 2019 zijn gemeld bij de Engelse gezondheidsorganisatie Public Health England. De onderzoekers noteerden de leeftijd en vaccinatiestatus van elke patiënt.
In die periode was er geen duidelijke toe- of afname van het totale aantal gevallen van mazelen in Engeland. Wel was er een geleidelijke toename van gevallen onder mensen die beide BMR-vaccins hadden ontvangen. In 2010 was 1,2 procent van alle mazelenpatiënten twee keer gevaccineerd, in 2019 gold dat voor 7,4 procent van de patiënten.
Met computermodellen simuleerden de onderzoekers hoe de effectiviteit van het vaccin het aantal gevallen in de loop der tijd beïnvloedt. De modellen die het beste pasten bij de werkelijke gegevens, waren gebaseerd op de aanname dat de immuniteit langzaam afneemt.
Derde dosis?
Modellen die ervan uitgingen dat de immuniteit niet afneemt, leidden namelijk tot veel minder gevallen bij dubbel gevaccineerde mensen dan je in werkelijkheid ziet. ‘Alleen modellen met afnemende immuniteit konden de hoeveelheid en de leeftijdsverdeling verklaren van gevaccineerde personen die besmet zijn geraakt met mazelen’, zegt Robert.
Volgens de modellen neemt de immuniteit uiterst langzaam af: de daling bedraagt minder dan 0,1 procent per jaar. ‘Dat zou betekenen dat gevaccineerde mensen op dertigjarige leeftijd nog steeds voor meer dan 97 procent beschermd zijn tegen infectie’, zegt Robert. ‘Maar mazelen is nu eenmaal zo besmettelijk, dat zelfs een langzame afname leidt tot overdracht op sommige gevaccineerde mensen.’
Er is meer onderzoek nodig voordat een derde dosis van het BMR-vaccin eventueel is aan te bevelen, zegt Robert.
Nieuwe manier
Volgens viroloog Rik de Swart van de Erasmus Universiteit Rotterdam introduceert het onderzoek een nieuwe manier om de kwestie van afnemende immuniteit te bestuderen. ‘Modellering van infectieziekten kan je informatie geven die het menselijk brein simpelweg niet uit grote datasets kan halen’, zegt hij.
Ondanks de vermoedelijke afnemende immuniteit noemt gezondheidswetenschapper Simon Williams van de Swansea Universiteit in het Verenigd Koninkrijk het BMR-vaccin nog steeds ‘ongelooflijk veilig en effectief’. ‘Maar de wetenschappelijke gemeenschap herziet voortdurend het bewijsmateriaal. Als er in de toekomst meer bewijs komt voor de op lange termijn afnemende immuniteit van mazelenvaccins, dan zullen er ongetwijfeld discussies volgen over de voor- en nadelen van het aanbieden van een boosterdosis op latere leeftijd’, zegt hij.
